In Oost staan zo’n 220 parkeerautomaten, plekken waar bezoekers kunnen betalen voor parkeren. Maar sinds begin dit jaar zijn er 107 buiten werking gesteld, ongeveer de helft. Binnenkort zullen ze uit het straatbeeld verdwijnen. “Niet meer nodig”, zo schrijft de gemeente op haar website. De parkeer-apps hebben hun rol blijkbaar overgenomen. Naar verluid blijft in elke straat binnen 175 meter een automaat beschikbaar.
Parkeerautomaten die weggaan: lijst
Meer info op de parkeersite v/d gemeente.
Oost is een historische wandeling rijker! Een 4 km lange route voert je langs eeuwenoude panden en bijzondere plekken waar de geschiedenis van Oost is geschreven. De vaak fascinerende verhalen lees je onderweg op 23 messing gevelbordjes. Sterre Hijlkema van Sterre & Stad tekende voor het idee en de uitvoering, ondernemersvereniging Het Fluwelen Handvat voor de financiële support. Sterre is blij en vooral trots dat het allemaal gelukt is. “Met deze wandelroute willen we Oost verbinden.”
Monumentale klus
“Nu de bordjes zijn gemonteerd ben ik wel opgelucht”, vertelt Sterre. “Wat een klus! Om al die bordjes te mogen plaatsen heb ik een jaar lang moeten overleggen met alle pandeigenaren (soms in Chinese handen). Het zijn vaak eeuwenoude monumenten, dus ook de gemeente moest toestemming geven, het is tenslotte erfgoed dat we allemaal koesteren. En dan nog overleg met gidsen en historici over de informatie, verhalen en beeldmateriaal. Soms is er zóveel te vertellen, lastig om keuzes te maken. Maar het is allemaal gelukt!”
QR-codes en routekaart
Bij het samenstellen van de route kreeg Sterre hulp van de ervaren stadsgidsen van ’t Gilde die ook de wandelingen van de Oostkrant begeleiden. “De informatie op de bordjes is natuurlijk beperkt vanwege het formaat. Daarom hebben we QR-codes toegevoegd die doorlinken naar extra informatie en historische foto’s van de betreffende locatie. Op de uitgebreide website zijn alle verhalen en foto’s verzameld en kun je ook de routekaart openen. Handig voor onderweg!”
De route
Startpunt van de route is het Maliehuis (ooit Herberg Het Gulden Vlies, in 1637 omgebouwd tot clubhuis voor het maliespel) aan het begin van de Maliebaan. Als je de Maliebaan vervolgens afloopt en daarna de spoorweg oversteekt, bereik je via de Emmalaan, het Wilhelminapark en de Zonstraat het eindpunt van de wandeling, het Spoorwegmuseum. Dat huist in het oude Maliebaanstation dat dit jaar haar 150 bestaan viert, een extra reden om de route te lopen!
Meer info en routekaart: www.historischewandelingoost.nl
Komen er weer evenementen in het Wilhelminapark? Sinds de rechter in 2022 het Bierfestival verbood, heeft de gemeente alle aanvragen afgewezen. Ze moet – in opdracht van de rechter – eerst uitwerken wat op deze locatie wel of niet kan. Afgelopen zomer heeft de gemeente als eerste stap organisatoren en bezoekers van het park gevraagd naar hun zorgen en wensen. Op 13 december jongstleden presenteerde wethouder Eva Oosters de opbrengst van deze participatie, met een vertaling naar twaalf ‘spelregels’ waarmee zij hoopt bezoekers, organisatoren én de rechter tevreden te stellen. Deze spelregels worden binnenkort nog ter goedkeuring aan de gemeenteraad voorgelegd.
Hoge hekken
De nieuwe spelregels stellen grenzen aan aantal, duur, omvang, geluidsniveau en aard van de evenementen, inclusief minimale rustperiodes en een winterstop (nov-maart). Alles bij elkaar een hele puzzel voor organisatoren om uit te vogelen of en hoe hun evenement past bij deze locatie. De vraag is ook of de zorgen en wensen van parkbezoekers voldoende vertaald zijn naar spelregels. Zo bleken duurzaamheid, toegankelijkheid en betaalbaarheid (liefst gratis) van festiviteiten veel genoemde wensen, maar wegen deze pas mee als twee organisatoren eenzelfde dag zouden claimen. Op alle andere dagen kunnen commerciële festivals de grote ligweide dus nog altijd met hoge, dichte hekken ‘ommuren’ en forse entree heffen.
Gezellige buurtdag
Martijn Stroband van Dag van het Wilhelminapark is voorzichtig tevreden. “Vorig jaar zette de gemeente na de rechterlijke uitspraak helaas een streep door ons evenement, maar het nieuwe beleid schept meer duidelijkheid. We hopen weer een leuke buurtdag te kunnen organiseren met – zoals altijd – respect voor het park. Als buurtbewoners wandelen we immers zelf óók graag door een vitaal en bloeiend park! We vinden dat we, na overleg met de gemeente, voldoen aan de eisen rondom bodemverdichting, beschermen van bomen en geluidsoverlast. Wél lijken we plots in de categorie ‘middelgroot’ te vallen, met extra (dure) voorwaarden, terwijl we kleinschalig en niet-commercieel zijn. Dat willen we, in overleg met de wethouder, rechtzetten om onnodige kosten te besparen.
Het park is een rijksmonument
Stichting Wilhelminapark is nog steeds bezorgd. “We zijn niet tegen evenementen in het park, we vragen slechts aandacht voor het behoud van het park,” verduidelijkt Martine ten Voorde. “Onderzoek toont aan dat de bodem ernstig is verdicht door zwaar beladen vrachtwagens die groot materieel laden en lossen op de grote speelweide. Dat heeft de gezondheid van de bomen aangetast. De spelregels voorzien onvoldoende in bescherming van het park. Zo zou volgens het nieuwe beleid de capaciteit van de spelweide maar liefst 7.500 bezoekers zijn, bizar! Zelfs de grootste evenementen telden hooguit een paar honderd bezoekers tegelijkertijd aanwezig, wat is de gemeente hier van plan?! Het park is een rijksmonument, slechts vijf parken in Nederland hebben die status, daar moeten we zuinig op zijn. Kleine buurtevenementen prima, maar Utrecht zou voor grote, commerciële festivals met duizenden bezoekers beter een verhard festivalterrein kunnen maken, zoals in andere steden.
We hebben een nieuwe wijkagent: Olga Klein Gotink. Welkom in Oost! Zij gaat waken over de Schildersbuurt en de straten rondom het Wilhelminapark. Oost heeft meerdere wijkagenten, elk met speciale aandacht voor een of meerdere buurten. Zo heeft Rene Rogier, die Olga tijdelijk waarnam, Oudwijk en Buiten Wittevrouwen onder zijn hoede. Wil je (on)veiligheid of overlast in je buurt of straat bespreken, of even kennis maken met Olga? Kom naar het maandelijkse (dubbele) spreekuur van de wijkagent op maandag 29 januari:
– 14:00 uur in Podium Oost
– 15:30 uur in Brasserie Van Ostade
Bel 112 (spoed) bij:
– gevaar, gewonden of brand
– diefstal, beroving of overval
– inbraak, woning of auto
– mishandeling, geweld of vechtpartij
– drugshandel
– gaslucht
Bel 0900 8844 (geen spoed) bij:
– getuige geweest van een misdrijf
– overlast (jongeren, drugs of geluid)
– verdachte winkel of (bedrijfs)activiteit
Bel 0800 7000 (Misdaad Anoniem):
Telefoonnummer om criminaliteit anoniem te melden.
Kan ook via www.meldmisdaadanoniem.nl
Bel 0800 2000 (Veilig Thuis):
Als je vermoeden hebt van huiselijk geweld of mishandeling, of je zorgen maakt over iemand. Kan ook anoniem via www.samen-veilig.nl
Bel 14 030 (Gemeente Utrecht) in geval van:
– plekken met veel jongerenoverlast
– vernieling, vervuiling en afval
– onveilige verkeerssituatie
Het Rijk heeft plannen om de A27 te verbreden, het zogenoemd tracébesluit. In het bos van Amelisweerd zouden daarvoor honderden bomen moeten worden gekapt. Doel is om de bereikbaarheid, leefbaarheid en economische ontwikkelingen in en rondom Utrecht te verbeteren. Na veel protesten heeft de Regio (stad Utrecht, provincie en omliggende gemeentes) van het Rijk de kans gekregen een alternatief uit te werken om het bos te sparen. Dit zogenoemde Alternatief Ring Utrecht (afgekort: ARU) is op 20 december gepresenteerd. Bekijk de presentatie met uitleg door adviseur Mobiliteit Marloes Brands.
Kort samengevat: in het ARU hoeft de A27 langs Amelisweerd (de ‘bak’) niet verbreed te worden door drie pakketten van alternatieve maatregelen:
1) Meer busbanen, P&R’s en regionale (snel)fietspaden, in combinatie met strenger parkeerbeleid in de stad en afspraken met werkgevers in de stad over werktijden. Zo zou het regionale verkeer op de snelweg (40% van het totaal, zo blijkt uit onderzoek) verleid kunnen worden meer met het OV en de (elektrische) fiets te reizen;
2) Het aantal rijstroken langs Amelisweerd (de ‘bak’) uitbreiden van 10 naar 12, in combinatie met lagere maximum snelheid van 80 km/u. Zie plaatje. Daardoor kan er per uur meer verkeer over de weg;
3) Het verkeer beter spreiden rondom de stad o.a. door de noordelijk ringweg op te waarderen en reizigers meer route-informatie te geven.
Alles bijelkaar zou het alternatieve ARU zo’n €1,5mrd kosten versus €2,2mrd voor het Rijksplan. Verschil zit in de enorme kosten van het verbreden van de bak wat behalve de kap van bomen o.a. 70m diepe damwanden vergt. De kosten van een upgrade van de vereiste noordelijke ringweg is in het ARU nog niet meegenomen.
Kijk voor meer informatie, presentaties en alle achterliggende onderzoeken op de website van de provincie.
Of Sint écht bestaat? In de Frederik Hendrikstraat zeker! Al 50 jaar bezoekt hij met zijn Piet de FH, zoals de straat in de volksmond heet. Sint komt er graag, want hij vaart er met de boot via het water van de Zilveren Schaats naar toe. Om dit gouden jubileum te vieren heeft de straat een lustrumboek gemaakt ’50 Jaar Sint in de FH’, dat wethouder Eva Oosters – omringd door tientallen nieuwsgierige hulppietjes – aan de Sint mocht overhandigen. De oude baas bladerde met een grote glimlach door de oude foto’s en anekdotes.
Huiskamer vol
Bewoner Jan Bodde geldt als de langst dienende, hij vervult de rol van goedheiligman al sinds hij in de straat kwam wonen, een halve eeuw geleden. “Ik was Sinterklaas op de school waar ik les gaf. Na afloop reed ik met pak én pieten (leerlingen) naar huis om bij de buren kinderen toe te spreken. Het begon dus klein, maar al snel zat de huiskamer vol ‘gelovigen’ uit de héle straat. Nog altijd arriveren we in een roeiboot die is versierd met vlaggetjes. Heel eenvoudig, maar voor de kinderen magisch. Het ‘Zie ginds komt de stoomboot’ galmt dan over het water, prachtig! Overigens niet geheel ongevaarlijk, zo’n aankomst, want ooit zakte Sint dwars door een (brakke) steiger. Niet de entree die je wenst voor een grote groep luidkeels zingende kinderen …”
Ontmaskering?
In de jaren 80 gaf Jan de staf tijdelijk over aan Jan van Beckum om ontmaskering door zijn eigen kinderen te voorkomen. David Jan Bal was toen Piet. Ook dat waren hoogst vermakelijke bijeenkomsten, de drie Jannen vormden destijds de cabaretgroep Moustache en waren op elkaar ingespeeld. “In het grote boek staat alles over de kinderen, maar als bewoner ken ik natuurlijk alle ins en outs van de straat. Daar speelden we – zonder dat de kinderen dat merkten – ‘subtiel’ op in.”
Sinterklaas is teamwork
Overbuurman Moshé Lewkowitz (1952 -2023) was 44 jaar lang de vaste muzikale begeleider, meestal op piano. Drie maanden na zijn laatste optreden in 2022 overleed hij, een groot gemis voor de straat én Sinterklaas. “Met Moshé konden we lezen en schrijven. Aan één woord hadden we genoeg om weer een lied in te zetten. We hebben wat afgezongen al die jaren! Ja, Sinterklaas is teamwork, met vaste Piet Daan Lazonder, de muzikant van dienst, het organiserend straatcomité en onze zogenoemde gastouders Fik & Spier op nr 72, waar we tussendoor even pauze houden en aan het eind kunnen omkleden. Dat maakt het ‘vak’ ook zo leuk.”
Malle Pietje
“Maar het allerleukste zijn natuurlijk de kinderen, die ademloos luisteren en zich al 50 jaar afvragen hoe hun mooie tekening via hun schoentje in het grote boek terecht is gekomen. En hoe Sint weet dat ze hun zwemdiploma hebben gehaald. Andersom moet ik ook bij de tijd blijven en het Sinterklaasjournaal volgen. Niet weten wie Malle Pietje is, dat is wel een beetje … mal. Ik ben bijna 80, de jaren gaan tellen. Maar richting december gaat het kriebelen en trek ik met veel plezier m’n pak aan. Ik hoop nog lang de rol van kindervriend in deze straat te mogen spelen.”
Op 11 februari 2020 werd de doodzieke bruine beuk (bijnaam: de Rode Beuk) gekapt. De monumentale boom die 177 jaar fier tussen de Emmalaan en het Wilhelminapark stond, was uitgegroeid tot dé boom van Oost. Een jonger exemplaar heeft het gat inmiddels gevuld. Houtbewerker De Tafelboom nam de oude beuk onder haar hoede: de boom werd in dikke plakken gezaagd en toen ruim twee jaar te drogen gelegd. Nu, in het jubileumjaar van het Wilhelminapark, vindt de boom haar weg terug naar de buurt: het blad van de nieuwe stamtafel in Podium Oost (4 bij 1 meter) is gemaakt van hout van de bruine beuk. En dat voelt voor de vaste bezoekers van het onlangs geheel opgeknapte buurtcentrum nóg meer als thuiskomen.
Hoeveel bomen staan er in het Wilhelminapark? Hoe komt het 125 jaar oude park aan haar naam? Waarom is de Moerascipres zo slim? Welke boom is de dikste, welke de hoogste? En welke vogels wonen er in al die bomen? De vrijwilligers van Stichting Wilhelminapark hebben een speurtocht uitgezet: al wandelend kun je de antwoorden vinden! In het park staan dertien houten paaltjes met elk een nummer. Met het boekje ‘Speuren in het Wilhelminapark’ in de hand kun je bij elk nummer kleine onderzoekjes doen en spelenderwijs de antwoorden vinden. Geschikt voor kinderen vanaf 7 jaar.
Het speurboekje is te koop voor de vriendenprijs van €2,50 bij Olijfje (Jan van Scorelstraat 81) en Zilveren Hamer (Jan van Scorelstraat 144).
Rondje Oude Reuzen
De vrijwilligers hebben een paar jaar geleden een andere wandeling samengesteld met de naam Rondje Oude Reuzen. Die voert langs de oudste en meest indrukwekkende bomen in het park. Zoals de Witte Esdoorn, met een omtrek van 5,80 meter de dikste. En de Baakse Populier de hoogste én met 135 jaar ook een van de oudste. En ontmoet reuzen met prachtige namen als Colchische Esdoorn, Kaukasische Vleugelnoot en natuurlijk de Trompetboom (nr 17), de best klinkende.
Meer info en kaart: www.oostkrant.com/oudereuzen/
Op een zijgevel in de Mgr. van de Weteringstraat 7 prijkt een fraaie schildering, gemaakt door Jos Peeters. Het onderwerp is minder fraai: een tragisch ongeluk met een luchtballon op 9 september 1893. Kapitein (ingenieur-aéronaute) Léon Mary had die vlucht een passagier aan boord: Dirk Dolman. Deze viel in de Weistraat (sinds 1929 Mgr. van de Weteringstraat) ter hoogte van de Kerkdwarsstraat uit de mand en overleed niet veel later aan zijn verwondingen. Initiatiefnemer van de schildering, en buurtgenoot, Niels Bokhove zocht uit wat er zich 130 jaar geleden op deze plek afspeelde.
Gevaarlijke sport
“Park Tivoli was eind 19de eeuw een populair festivalterrein rondom een concerthal, een verre voorloper van het Tivoli-Vredenburg. Het park lag in Oost, in de hoek Nachtegaalstraat – Kruisstraat, de buurt rondom de huidige Lidth de Jeudestraat. Op die dag in 1893 wilde ballonvaarder Léon Mary vanuit het park een vlucht maken. De ballonvaart was toen een spectaculaire attractie en trok doorgaans veel volk, zo ook die dag. Ballonnen in die pionierstijd waren gevuld met gas. Dus niet – zoals tegenwoordig – met lucht die verwarmd wordt door een brander, wat veel veiliger is. Opstijgen was destijds een spektakel op zich! Op het laatste moment legde de bijna 40-jarige Dirk Dolman, een hereboer uit Groenekan, met veel bravoure 50 gulden (omgerekend €725) neer en klom als passagier aan boord.”
Gevallen of gesprongen?
“De ballon – met de naam Koningin Wilhelmina – kwam met horten en stoten van de grond, vloog richting Maliebaan, om boven de Weistraat in de problemen te komen. Als gevolg kukelde passagier Dirk Dolman van zo’n 15 meter hoogte via een dak op de straat. Gevallen, omdat de mand plots bleef haken, of tegen een schoorsteen botste? Of gesprongen, in een ultieme poging nog aan de gevaarlijke vlucht te ontsnappen, zoals kapitein Léon Mary later tegenover de politie opperde? Wel is duidelijk dat de ballon zonder de ballast direct hoogte won en een half uur later veilig en wel landde in Driebergen, tot tevredenheid van de kapitein. De onfortuinlijke Dirk Dolman bezweek niet veel later aan zijn verwondingen in het oude Diaconessenhuis.”
Lopend vuurtje
“Ik heb oude kranten erop nageslagen en me verdiept in de ballonvaart in die tijd, om beter te begrijpen wat er die dag is gebeurd. Het ongeluk had diepe indruk gemaakt bij bewoners van de Weistraat en het verhaal ging als een lopend vuurtje door de stad. De Gooi en Eemlander heeft daarop nog een reporter gestuurd en een gedetailleerd relaas geschreven. Na veel speurwerk heb ik zelfs van zowel Léon Mary (zijn echte naam was Léon Antenne) als Dirk Dolman nazaten weten op te sporen, die via overleveringen binnen de familie het verhaal vagelijk kenden. Uiteindelijk heeft Jos Peeters, die al vele muurschilderingen op zijn naam heeft staan in onze stad, deze tragische geschiedenis aan de hand van mijn bevindingen, oude affiches, een enkele zwart-wit foto en vooral zijn (rijke) fantasie prachtig verbeeld.”
De tragedie werd in de buurt nog lange tijd bezongen in een straatliedje:
Dolleman wou een luchtreis maken
hij bleef aan een schoorsteen haken
’t mandje schommelde heen weer
en Dolleman viel in de Weistraat neer.
In de Albrachthof staat een sculptuur met de titel Geheim, gemaakt in de jaren 80 door beeldhouwer Joop Wouters. Het is voor veel buurtgenoten nog altijd een geheim, want je moet de weg naar het binnenpleintje weten, het ligt goed verstopt achter buurtcentrum Podium Oost.
Roerige jaren
Joop woont sinds 2007 in Frankrijk, maar had in de roerige jaren 70 en 80 een woning met werkplaats in Abstede, de buurt waar bewoners lange tijd actie voerden om hun huizen te redden van de sloopkogel. Zijn gevelsteen BASTA (1988) op de hoek van Abstederdijk 131 markeert het uiteindelijke succes van alle protesten: de gemeente knapte de meeste huizen op, de bewoners konden in hun buurt blijven wonen.
Het Geheim van de Albrachthof
Twee jaar eerder kreeg Joop van de gemeente de opdracht voor een beeldhouwwerk ter viering van een stadsvernieuwingsproject rond de Albrachthof in Oudwijk. “Toen ik in 1986 voor het eerst de Albrachthof inliep, dacht ik: wat een bijzondere, goed verborgen plek, zo midden in Oudwijk. Daardoor had ik al gelijk de naam voor het beeld: Geheim. Via bouwer Jurriëns tikte ik een massief blok Fins graniet op de kop. Het was te groot om mee te werken. Daarom kloofde ik er twee lange stukken af om het slanker te maken, de (horizontale) boorgaten zijn nog zichtbaar. Het was een periode dat ik veel aandacht had voor lichaamsdelen, met name handen. Ik bewerkte het blok graniet tot een moeder die een kind omarmt en haar gniffelend, met de hand voor het gezicht, een geheim vertelt.”
De gevallen soldaat
“Wat weinig mensen weten is dat ik de twee gekloofde scherven (nog altijd ruim duizend kilogram per stuk) ook bewerkt heb, een nóg groter geheim, haha! In de ene scherf zag ik een gevallen soldaat, een oorlogsslachtoffer. In de zijkant hakte ik de Latijnse inscriptie Inter Arma Silent Musae uit, vrij vertaald: In de oorlog zwijgen de muzen. De sculptuur kreeg de naam Apollo, vernoemd naar de God van de Kunst. Het ligt in de achtertuin van een woning aan de Prins Hendriklaan.”
De Arm
“In de andere scherf zag ik destijds een arm. Zo heb ik het bewerkt, en zo heet het ook. Het is destijds aangekocht door de familie Hogervorst die aan het eind van de Maliebaan woonde en de sculptuur in de tuin plaatste. Na de verhuizing heeft de familie in 2022 een mooi gebaar gemaakt en De Arm geschonken aan de gemeente. Het beeld heeft een mooie plek gekregen in het even verderop gelegen Hogelandsepark. Wie goed kijkt ziet net als in Geheim en Apollo de boorgaten zitten die nodig waren om het oorspronkelijke blok graniet te kunnen kloven, hét bewijs dat de drie sculpturen voortkomen uit dat ene massieve blok Fins graniet. Heel bijzonder dat ze na ruim 35 jaar nog zo dicht bij elkaar zijn hier in Oost.”
Meer info over Joop Wouters en zijn werk vind je op zijn website.
