Oost was eeuwenlang de groentetuin van de bemuurde stad. Op de vruchtbare klei van de Kromme Rijn en zijtakken als de Minstroom was het goed tuinieren. De tuinders werden hoveniers genoemd, afgeleid van ‘de hof’, een smalle, langgerekte moestuin achter het huis. Bewoners tuinierden lange tijd binnen de stadsmuren, maar vanaf de 17de eeuw steeds meer erbuiten. Zoals in het Absteder buitengerecht (buurt met enkele stadse rechten) dat net buiten de Tolsteegpoort lag, een van de vier hoofdingangen van de stad. Bekende hoveniersfamilies in Abstede waren Agterberg, Jongerius, Koot en van Zijl.

Winterspinazie en rode kool
De hoveniers in Abstede legden zich toe op winterspinazie en rode kool, gewassen die al vroeg in het voorjaar geoogst konden worden. Zo konden ze in de zomer en het najaar weer andere gewassen als bladgroenten, uien en prei telen. De vruchtbare gronden van Abstede leverden het hele jaar door opbrengst. De oogst werd met paard en wagen of hondenkar naar de markten in de stad gebracht, of verkocht aan de deur. Later nam de klokveiling (Paardenveld, later Croeselaan) de rol van handelsplaats over.

Tuindersverleden leeft voort
De stad breidde vanaf de 19de eeuw snel uit buiten de singels en de hoveniers schoven – gedwongen door oprukkende industrie en woningbouw – steeds verder op richting het buitengebied Maarschalkerweerd. Toen de Utrechtse groenteveiling eind 20ste eeuw haar deuren sloot, verdwenen ook de laatste hoveniers uit de stad. Groente en fruit kwamen inmiddels vanuit de hele wereld naar Utrecht.

Expositie op Koningshof
In Oost leeft de hovenierstraditie nog voort in de vele groengroepen en moestuinen zoals de tuindersvereniging Abstede op de oude gronden van kweker Emmelot aan de Minkade. Ook op Koningshof rondom de oude kassen van de familie Jongerius aan de Koningsweg kun je het Utrechtse hoveniersleven (her)beleven. Daar is een buitenexpositie met oude foto’s, prenten, landkaarten en anekdotes waarmee je de ontwikkeling door de eeuwen heen stap voor stap kunt volgen. Een aanrader voor wie wil begrijpen waarom Oost zo’n merkwaardig stratenplan heeft, en waarom ons straatbeeld nog zoveel oude boerderijen en moestuinen kent.

Bekijk de expositie ook digitaal.