Levenslustige woorden op een zijgevel in de Kerkstraat, een zijstraat van de Nachtegaalstraat. Het is een citaat uit de korte arabeske Carpe Diem van Louis Couperus (1863 – 1923), op vakkundige wijze op de muur gezet door de Utrechtse kunstenaar JanIsDeMan. Voor de bewoners Frits en Miranda is ‘Pluk de dag’ hun levensmotto, sterker nog: het bezegelde tien jaar geleden hun liefde.

Cupido met plakletters
“We kochten deze woning eind vorig jaar en wisten meteen: op de zijgevel komt ons lievelingsgedicht, als cadeau voor de straat en iedereen die langsloopt. Om even stil te staan en te genieten van elk moment”, vertelt Miranda. “Ik ben nogal een pluk-de-dag meisje en Frits werd daar heel vrolijk van toen we elkaar net leerden kennen. Om mij te verleiden heeft hij toen dit gedicht, een prachtige vertaling van Carpe Diem, met plakletters op zijn keukenmuur gezet. Een ode aan mij en onze verliefdheid, haha. En dat maakte indruk, de vonk sloeg over en sindsdien zijn we samen met onze zeven kinderen!”

Bellenblaasbellen
Frits legt uit waarom ze JanIsDeMan hebben gekozen: “We zijn enorme fan, het leek ons tof als hij de tekst zou schilderen. Maar zou het niet te saai voor hem zijn, een paar van die letters? Toch reageerde hij heel enthousiast, het werd een fijne samenwerking. Hij zag er ook een uitdaging in: het waren zijn eerste typemachineletters op een muur. Toen we gaandeweg op het idee kwamen van bellenblaasbellen, wisten we alle drie: dit wordt geweldig! Verderop in de straat zitten twee basisscholen en we willen graag dat ook langslopende kinderen vrolijk worden van ons kunstwerk. En de bellen zijn 3D: als jij beweegt, bewegen zij mee, fantastisch toch?”

Dweep en droom niet
met de schim van het Verleden,
en wees niet bang
voor het spook van de Toekomst,
maar sla de verliefde armen vast
om het levende, gloeiende heden

Oost groeit en bloeit, vooral op de Kwekerij. De ene na de andere kleurige woonflat wordt er uit de grond gestampt. De derde fase van het project is het bewoonbaar maken van het nooit gebruikte datacenter van KPN. Kunstenaar Jamie Nee – in Oost bekend van meerdere kleurrijke streetart projecten – maakte een grote muurschildering in een open buitenhoek van het gebouw.

Afrikaanse mythe
Het gebouw heet Baobab, vernoemd naar een oersterke boom met zeer dikke stam die je vooral in Madagaskar aantreft. Die kan zich volzuigen met water en zo droge zomers overleven. Locals schuilen er graag voor de snikhete zon. Hij wordt daarom ook wel de Boom des Levens (Tree of Life) genoemd. De boom heeft een opvallende vorm: het lijkt of zijn wortels naar boven groeien en de kruin in de grond steekt, alsof hij op z’n kop staat. Door de Goden op aarde gegooid, zo gaat een Afrikaanse mythe.

Bomennamen
Aline Doppenberg van projectontwikkelaar Jebber (onderdeel van SSH) is opdrachtgever voor de muurschildering: “We hebben elke woontoren op de Kwekerij de naam van een boom gegeven én een exemplaar erbij geplant. Baobab vonden we een passende naam voor dit kolossale gebouw waar straks 206 studenten (126 in studio’s en 80 in woongroepen) gaan samenleven. Helaas kan een Baobab in ons land niet groeien. Daarom hebben we als alternatief Jamie gevraagd een Boom des Levens te verbeelden. Hij is oud-student van onze ‘buurman’ HKU en bovendien speelt het duurzame en organische in zijn kunst een grote rol. De schildering is klaar, maar Baobab komt natuurlijk pas echt tot leven als binnenkort de eerste bewoners de sleutel krijgen.”

Schilderscollectief De Strakkehand heeft een nieuw kunstwerk gemaakt in Oost van zo’n 1.000 m2 groot. Het is een landschap op de buitengevel van een nieuwe warmwaterbuffer (boiler) van Eneco Stadsverwarmte achter de Merkesstraat, aan het eind van de Offerhausweg. Voor trouwe Park Bloeyendael wandelaars: als je de onderdoorgang via de Stolberglaan uitkomt direct links.

Uit zicht
In overleg met omwonenden is gekozen voor een ontwerp geïnspireerd op een oude aquarel van J.P. Wisselingh van een bruggetje over de Biltsche Grift, Rijnsweerd in de laat 19de eeuw. Met elke penseelstreek van de Strakke Hand verdween de reusachtige tank uit het zicht van bewoners en voorbijgangers. Een schildering om niet gezien te worden! De Strakke Hand heeft daarbij gewerkt op de wijze van de oude meesters: alleen primaire kleuren en mengen op het doek, in dit geval de gevel van de warmtebuffer.

Functie warmtebuffer
De warmtevraag in de ochtend is bijna twee keer zo groot als ‘s nachts, omdat klanten van Eneco dan de verwarming aanzetten en douchen. Om deze piekvraag op te vangen moet de verwarmingscentrale steeds op- en afschakelen, wat inefficient is. Een warmtebuffer vlakt de piekvraag af, waardoor Eneco zuiniger stookt.

Aan de Minkade in Abstede wonen kabouters! Manuela stichtte het dorpje zo’n drie jaar geleden om de groenstrook langs de Minstroom wat op te fleuren. Behalve tientallen kabouters wonen er tussen de bloemen inmiddels ook konijntjes, egels en andere lieve dieren. Ze krijgt veel reacties. “Vooral kinderen kijken hun ogen uit. Ze staren minutenlang naar al die vrolijke, kleurrijke figuren in het groen. Buurtbewoners die kabouters (of beelden van andere dieren) over hebben, mogen die er bijzetten. Ik geef ze dan een gezellig plekje in het dorpje.”

Op een zijgevel in de Badstraat staat een gedicht met de titel Moment. Bewoner en kunstenaar Antonetta heeft de liefdevolle woorden van Jean Pierre Rawie er in 2018 met sierlijke letters opgeschilderd. En hoewel het veel bekijks trekt van buurtgenoten en vooral toeristen, speelt ze met de gedachte om het te vervangen door een vrolijker gedicht: Heppie, van Joke van Leeuwen. Ze wil graag weten: hoe blij zou Oost daar mee zijn?

Liefdevolle plek
“We kochten dit hoekpand, een voormalige fietsenzaak, vooral vanwege de charmante voorgevel aan de Mgr. van de Weteringstraat. De blinde zijmuur was echter vies en besmeurd met graffiti. Tegen de gevel stonden fietswrakken weg te roesten. We hebben de straathoek in 2018 opgeknapt. De muur is helemaal wit gestuct, met ervoor een bankje met rozen aan weerszijden. Nu is het een liefdevol plekje, het gedicht van Rawie past er goed bij.”

Fantasiedieren
“Toch dacht ik vijf jaar geleden eigenlijk aan een andere gedicht: Heppie. Maar vanwege de problemen met de gezondheid van onze dochter Anemoon voelde dat niet goed, ik koos voor het meer ingetogen Moment van Rawie. Maar het gaat nu veel beter met Anemoon, in haar atelier op de begane grond maakt ze keramiek onder de artiestennaam Anemoon on Fire. Kinderen op weg naar school kijken ademloos naar haar kleurrijke, bizarre fantasiedieren in de etalage, zo leuk! Daarom zou het Heppie hier goed passen: kinderen worden dan vrolijk van keramiek én poëzie.”

Wat wil Oost?
Antonetta en Anemoon zijn nieuwsgierig wat de buurt wil: Moment of Heppie? Wie er iets over wil zeggen is van harte welkom in het atelier aan de Mgr. van de Weteringstraat 82. Je kunt ook per mail contact met hen opnemen. Wie nieuwsgierig is naar het keramiek van Anemoon en de kunst van Antonetta, kijkt op www.antonetterette.nl

In Oost liggen – zover bekend – zeven stoeptegels met een spreuk. Je moet goed kijken, ze zijn rond 2014 gelegd en al behoorlijk versleten en verkleurd. De maker is Harry van Putten, kunstenaar en filosoof, in 2017 op 64-jarige leeftijd overleden. Niemand weet hoeveel hij er gelegd heeft. In de loop der tijd zijn er een aantal verdwenen na het opnieuw bestraten van een stoep. Maar het vergankelijke hoorde juist bij zijn filosofie.

Struinen door de stad
Annelies Douze en Riny Sprengers leerden Harry kennen toen ze in de jaren 80 samen een woongroep wilden starten in Nieuwegein. “Dat project ging niet door, maar sindsdien waren we bevriend. Wel ging hij gaande weg meer op zichzelf leven, noemde zich de ‘voorzitter van de individuelen’. Jarenlang struinde hij door de stad en nam scherven en stenen mee naar huis. Daar schreef hij dan spreuken op.”

Nachtwerk
“Tien jaar geleden begon hij stenen terug te geven aan de stad, zoals hij dat omschreef. Hij had mallen met spreuken gemaakt waarmee hij zelf stoeptegels bakte, altijd met een roestig veertje erin, niemand weet overigens waarom. Die tegels legde hij in het holst van de nacht in de buurt van vrienden en kennissen. Nooit voor de deur, maar iets verder, bijvoorbeeld bij een nabije brievenbus, fietsenstalling of straathoek waarvan hij wist dat je er vaak langskwam. Zo kregen wij zelf een tegel bij onze achterom.”

Leven als een kluizenaar
“Toch wilde hij anoniem blijven, hij signeerde de tegels niet. Dat ze zouden vergaan of vergeten was onderdeel van zijn filosofie. De laatste jaren leefde hij als een kluizenaar, toen werd het contact helaas minder. Na zijn overlijden hebben we zijn schervencollectie veilig kunnen stellen, inclusief de mallen. We doen sindsdien ons best om alle tegels in de stad in kaart te brengen.”

Sprekende Stenen
Pieter de Hoogh, een oud-buurman van Harry, heeft een overzicht gemaakt van de spreukentegels in de stad. De tegels komen ook uitgebreid aan bod in de documentaire Sprekende Stenen van Suzanne van Leendert. Zij ging op zoek naar de straatpoëzie in Utrecht, waarbij ze via persoonlijke verhalen de betekenis van woorden in de openbare ruimte stad wil achterhalen.

De vrolijke en vooral kleurige figuren paraderen niet langer over de zijgevel in de Mulderstraat. De opvallende, energieke creatie van Philip Lindeman, een ode aan 50 jaar winkelparadijs Hoog Catharijne, is na twee maanden met hogedrukreiniger weer gewist. Opdrachtgever The Groundbreakers had namelijk geen vergunning geregeld, wat in een beschermd stadsgezicht (in dit geval: Buiten-Wittevrouwen) wél verplicht is. Daarom heeft de opdrachtgever de parade met stoom en kokend water af moeten laten marcheren. Gelukkig hebben we de foto’s én het onderstaande interview nog …

Optimistische energie
Philip is opgeleid tot grafisch vormgever en illustrator, woont in Utrecht en maakt vooral illustraties voor tijdschriften en kranten. Maar muurkunst is hem niet vreemd. “Ik ging al vroeg met spuitbussen op pad om graffiti te maken. In mijn illustratiewerk voor Nederlandse en buitenlandse media gebruik ik nog steeds die krachtige vormen, kleuren en optimistische energie die graffiti eigen is. De opdracht kreeg ik via Ground Breakers, een reclamebureau dat werkt voor het jubilerende winkelcentrum Hoog Catharijne. Het was een vrije opdracht. Ik verwerkte er typische winkelproducten in, zoals een bril, hamburger, sneaker, boeken en parfum. Maar ik wilde vooral een vrolijke, feestelijke parade maken, wat ook de (werk)titel werd.”

Veel reacties uit de buurt
Door de grootte en de opvallende kleuren trok het project al tijdens de uitvoering veel bekijks, wat niet gek is zo dichtbij de drukke winkelstraat. “Ik kreeg veel reacties terwijl ik op de hoogwerker aan het werk was. Voorbijgangers maakten foto’s en gaven duimpjes, de hele dag door. Veel lachende kinderen ook, die beneden stonden te gissen welke figuren ik daar hoog boven hun hoofden aan het schilderen was. Enkele buurtbewoners vonden het wel jammer dat de oorspronkelijke bakstenen muur uit beeld is, ook die lieten dat merken. Soms was er verwarring, omdat de uiteindelijke schildering afweek van de eerste schets op de muur. Maar dat is mijn werkwijze: ik zet eerst willekeurige lijnen en vormen over de muur, even doodlen noem ik dat. Dat geeft me dan later houvast als ik het echte ontwerp vanaf een papier in het groot moet overzetten op de muur. Ik sta namelijk zo’n beetje met m’n neus op de muur, door het doodle grid weet ik waar ik ben en kan ik doorpakken. Met het eindresultaat was ik zeer tevreden.”

Meer info over Philip Lindeman: www.philiplindeman.com

Achter bijna 30 ramen in Oudwijk hangen in oktober kleurige kunstwerken die je via de Kunstroute kunt bekijken. Deze artistieke wandeling is samengesteld door Jepke Versnel, buurtgenoot en vrijwilliger bij Odensehuis Andante. Dit inloophuis, van oorsprong een Deens concept, vangt vier dagen in de week mensen op met beginnende dementie of geheugenklachten. Het zit op de eerste etage van het onlangs geheel opgeknapte Podium Oost. Odensehuis biedt veel creatieve activiteiten, bijvoorbeeld schilderen. Jepke heeft voor de Kunstroute een selectie gemaakt uit de prachtige creaties die bezoekers hier in de afgelopen jaren hebben gemaakt.

Dementie even vergeten
Jepke heeft zelf een creatieve achtergrond, maar wil niet alleen maar kunst maken. “Mensen vind ik net zo belangrijk. Als vrijwilliger bij Odensehuis kan ik beide passies combineren. Onze bezoekers vinden het heerlijk om creatief bezig te zijn, dan kunnen ze de zorgen over hun (beginnende) dementie even ‘vergeten’. Het leek met waardevol om iets met al die kunstwerken te doen, om het verhaal van onze bezoekers en dementie op een beeldende manier te verspreiden in de buurt. Dat is het doel van de Kunstroute.”

Bewoners enthousiast
Marianne Gloudi zet zich in voor stichting Alzheimer Nederland Gemeente Utrecht (ANGU), organisator van de Kunstroute. “In het kader van Dementievriendelijke Gemeente Utrecht organiseerden we vorig jaar de eerste Kunstroute, een groot succes! Het viel ons toen al op dat bewoners met groot enthousiasme hun voorramen aanboden om de kunstwerken te exposeren. Vaak wilden ze ook meer informatie, omdat bijna iedereen wel iemand kent in zijn omgeving met dementie. Opnieuw draagt Oost de Kunstroute een warm hart toe, zowel bewoners als winkeliers.”

Oudwijk een groot kunstwerk
Van de grote animo in de buurt en de ruime keuze uit mooie kunstwerken heeft Jepke dankbaar gebruik gemaakt om een aantrekkelijke en verrassende route uit te stippelen. “In bijna elke straat kun je deze maand iets moois ontdekken. Ik heb voor alle kunstwerken zo veel mogelijk een passend adres uitgezocht, zo is Oudwijk tijdelijk een groot kunstwerk geworden.”

De routebeschrijving met adressen en informatie kun je gratis afhalen bij Broodnodig, Podium Oost en wijnhandel Grapedistrict, of hier downloaden.

Over het Odensehuis Andante
Het Odensehuis Andante zit op de eerste etage van Podium Oost. Inloop is gratis, indicatie of diagnose is niet nodig: ook bij twijfel of eerste onrust ben je welkom. De vrijwilligers bieden een luisterend oor, organiseren activiteiten en hebben goede contacten met zorgaanbieders, mocht dat nodig zijn. Meer info vind je op www.inloophuisandante.nl

‘Mijn droom is dat ik later Sinterklaas wordt‘, zo stond er vorig jaar geschreven op een kaartje in de Ruilboom, het schattige appelboompje bij de ingang van het Rietveldhof. In totaal hingen buurtgenoten en voorbijgangers 120 wenskaartjes op. “De appels zijn weer rijp om geplukt te worden, in ruil voor een wens of droom”, vertelt bewoner Geert Bakker. “Als de herfst begint hangt dit lieve appelboompje altijd vol appels. Hoe leuk zou het zijn als je een droom mag ophangen in ruil voor een heerlijk appeltje? Daarom zet ik samen met mijn overbuurvrouw Jess van de Griend een doos met lege kaarten en een pen op de tafel naast de boom. Met de opdracht: pluk een appel, deel je droom.”

Kinderwensen
“Hier op de hoek met de Prins Hendriklaan passeren veel mensen, ook toeristen richting het Rietveldhuis en buitenlandse studenten van het University College. In de boom hangen daardoor wensen in meerdere talen. Ook kinderen weten de boom te vinden, ze staan soms minutenlang te lezen en hangen hartverscheurend wensen op als ‘Ik hoop dat er geen oorlog komt, want ik wil vrede‘. Maar ze delen ook echte kinderwensen, zoals ‘dat ik politie wordt‘ of ‘om in minecreft (een computergame) te zijn‘. Dit jaar ook veel wensen om jezelf te mogen zijn, een thema dat erg leeft onder jongeren.”

Elke buurt een Ruilboom
“We verzamelen alle wensen op de facebookpagina van de Ruilboom. Hoewel we stiekem hopen dat er een toverfee meeleest en dromen in vervulling laat gaan, zijn we al tevreden als mensen even stil staan bij de wensen van anderen, en mogelijk die van zichzelf. Voorbijgangers en bewoners ontmoeten elkaar bij de boom. Ze lezen kaartjes voor, met een lach, soms ontroerd. Of ze zijn eenvoudigweg nieuwsgierig: hangt er al een nieuw kaartje? De boom brengt mensen bijeen, laat zien wat belangrijk is in het leven. Daarom is onze droom dat elke buurt een Ruilboom krijgt. Carpe Diem, Carpe Fructum!”

Bekijk álle wensen op: www.facebook.com/DeRuilboom