In de Schildersbuurt zijn een aantal grijze Stedin schakelkasten omgetoverd tot kleurrijke kunstwerken vol poppetjes en symbolen. Je wordt er vrolijk van als je er langs fietst. Het zijn werken van Jamie Nee, de artiestennaam van buurtgenoot Jamie Stulen, ontwerper en maker van animaties en illustraties. Hij noemt zich activistisch kunstenaar. “Ik zet mijn kunst in om je even aan het denken te zetten.”

Red Amelisweerd
Zo toont hij met het schilderwerk bij buurtsuper Olijfje zijn bezorgdheid over het Amelisweerd: ‘Amelisweerd is meer waard dan een weg met iets meer vaart‘. Een boodschap die breed gedeeld wordt in Oost waar veel bewoners zich hard maken om de bomen te beschermen. Achter veel ramen in de wijk hangen posters met de oproep om Amelisweerd niet te asfalteren.

Engelstalige teksten
Op andere kastjes staan Engelstalige teksten, zoals op de schakelkasten voor de dierenarts aan de Vossegatselaan: ‘If climate were a work of art, it would already have been protected’. “Deze schildering heb ik gemaakt samen met Nanna de Jong, met wie ik al jaren samenwerk. De meest gestelde vraag tijdens het schilderen bij deze kasjes was: hebben jullie wel toestemming? Maar daarna werden bewoners enthousiast. Een klein kind stond er met grote ogen bij te kijken en vroeg plots: Gaat het over het klimaat? Daar hebben we het op school ook over!”

Aandacht voor klimaat
“Kijk, zo’n reactie vinden we tof, dat kinderen zo open staan voor nieuwe dingen. We vinden dat mensen los zijn geraakt van de natuur. Klimaat en sociale ongelijkheid, daar vragen we als kunstenaar-activisten graag aandacht voor in ons grafische werk. Beter dan blijven hangen in cynisme, zoals die ouwe baas die langsliep en riep: heeft allemaal geen zin jochie, morgen kliederen ze eroverheen. Wij zeggen: integendeel!”

Genoeg ideeën
Op de beschilderde schakelkast tegenover Café Primus staat ‘I Never ever said this is street art’, een knipoog naar Gerrit Rietveld die op complimenten voor zijn beroemde rood & blauw stoel, reageerde met: ik heb nooit gezegd dat dit een stoel is! “Wij spelen in onze kunst ook met vorm en functie. En niet alleen op schakelkasten. Ook bankjes, prullenbakken, hekken of buitenmuren komen in aanmerking, we hebben ideeën genoeg!”

Maker: Jamie Nee @2021
Locatie: Jan van Scorelstraat 81

Waarom staat er Villa Kakelbont op de gevel van Frans Halsstraat nr 20? Sinds ik in Oost woon is de naam me een mysterie, want het statige pand is smetteloos wit. Het echtpaar Groeneveld woont er nu ruim 45 jaar. “Toen we het huis kochten was het lange tijd praktijkwoning geweest van de kinderarts Sjamsoedin. Op de gevel stond in sierlijke letters Belingka, zijn geboorteplaats.” De huidige bewoners vertellen enthousiast over de rijke historie van het pand. Zo was het in de jaren 20 een fröbelschool (kleuterschool) met de naam Kindervreugd. Later woonde hier Lau Mazirel, die in 1929 naar Amsterdam verhuisde en in de oorlog uitgroeide tot verzetsstrijder.
Maar waarom die naam Villa Kakelbont? “Toen het pleisterwerk begon los te laten moesten we Belinka over laten schilderen. We hebben vier kinderen, maar opnieuw Kindervreugd vonden we overdreven. De schilder wilde graag eens een wit huis Villa Kakelbont noemen. En daar zijn we in mee gegaan.” Met zo’n geschiedenis, een ontnuchterende uitleg.

Het oude hekwerk rondom het monumentale Antoniushofpand is geheel gerenoveerd. Een heidense klus o.a. vanwege de honderden krullen, punten en andere siervormen … Maar mede dankzij volhardendheid van de bewoners en de goede samenwerking met gemeente en aannemer staat het hek weer te glimmen in de zon.

Slecht onderhouden
Bewoner Mart Heijnens was als voorzitter van het woonbestuur van dit bo-ex wooncomplex aan de Prins Hendriklaan nauw betrokken bij de renovatie: “Het hekwerk is rond 1920 gebouwd toen het Antonius nog een katholiek gasthuis (ziekenhuis) was, gesticht in 1910. Het hekwerk was na honderd jaar nog in originele staat, maar verroest en slecht onderhouden. De gemetselde pijlers tussen het gietijzeren hekwerk bijvoorbeeld scheurden vanwege de roestende verbindingen.”

Vragen aan de wethouder
Mart vertelt dat hij jaren bezig is geweest om de gemeente te overtuigen om dit erfgoed op te knappen. “Lange tijd bleef onduidelijk wie verantwoordelijk was: de gemeente of bo-ex. Gelukkig maakte toenmalig SP-raadslid Tim Schipper zich sterk door vragen aan de wethouder te stellen. Toen de gemeente eenmaal overstag ging, is wel doorgepakt en zijn kosten nog moeite gespaard, eerlijk is eerlijk. Alles is gezandstraald, pijlers zijn opnieuw opgemetseld en alle verbindingen zijn vervangen en gemaakt van roestvrijstaal in kunsthars. Het herstel van dit monumentale hek kostte een lieve duit, maar kan nu weer eeuwig mee. Het enige gevaar komt nu nog van de woekerende Japanse Duizendknoop en geparkeerde fietsen.”

Historie Antonius Gasthuis
Het oude St Antonius ziekenhuis is in 1910 gesticht als katholiek gasthuis met 150 bedden. Op de archieffoto uit 1930 is goed te zien hoe de hoofdingang aan de weg lag. De ziekenauto reed zo het terrein op. In 1983 verhuisde het Antoniusziekenhuis naar Nieuwegein. Het pand werd deels gesloopt voor nieuwbouw en in het oude hoofdgebouw – nu een gemeentelijk monument – kwamen zo’n 150 appartementen, het Antoniushof, beheerd door bo-ex.
Meer informatie: www.antoniushof-utrecht.nl/

De fonkelende hartjes van street artist Sillystreethearts vind je over de hele wereld. En natuurlijk ook in haar eigen buurtje Oost! Op de gevel van Bot Wijn en Koffie heeft ze een hartje geplakt ter viering van de buurtmarkt rond het Ostadeplein. Onze hartelijke buurtgenoot is artist in residence in het marktkraampje van de Oostkrant.

Wie is Sillystreetheart?
In thema geschilderde hartjes van epoxy op hout. Wie goed rondkijkt ziet de kunstwerkjes op een aantal gevels in Oost. Ze zijn gemaakt door Sillystreetheart uit Rijnsweerd. Elk hartje heeft een verhaal dat ze deelt op haar instagram @SillystreetheartS. Beducht voor overijverige wetshandhavers blijft ze liefst anoniem, maar in de (serieuze) streetart-wereld is ze geen onbekende: ze werkt steeds vaker samen, zoals bij het liefdeskraantje gemaakt met de Utrechtse artist MrKubus, of binnen het duurzaamheidsproject BeePositive .

Hartjes moeten shinen
“In Parijs raakte ik geïnspireerd door de vele 3D streetart. Prachtige werken vaak. Mijn eerste streethearts maakte ik met epoxy in een ijsklontjesmal met hartjesvorm. Een uurtje of vier ben ik al snel bezig, ook om alle kleuren en glitters er goed in te krijgen. Want zo’n hartje moet wel shinen natuurlijk! De hartjes hebben vaak een boodschap, en soms zijn ze simpelweg silly, voor de leuk dus.

Zelfs in Parijs
Er hangen nu 98 hartjes tot aan Parijs toe. Een groot deel is inmiddels ontvreemd, op zich jammer, want sommige hebben een grote emotionele betekenis. Zoals het hartje dat ik maakte voor een overleden vriendin. En soms worden ze gesloopt, zonde. Er zit toch veel werk en vreugde in zo’n hartje. Dat probeer ik ook te delen met voorbijgangers: de lol dat als je goed om je heen kijkt, je iets opmerkelijks ziet waar je even vrolijk van wordt, of je even aan het denken zet.

Rebels
Het heeft iets rebels natuurlijk, doen wat eigenlijk niet mag, maar wel heel leuk is. Een van mijn eerste hartjes zit op het hekwerk van het oude Antonius Gasthuis, in de buurt van het Rietveld Schröderhuis. Onlangs is het hek gerenoveerd, maar de werklui hebben netjes om het hartje heen gewerkt. Kijk, daar wordt ik heel vrolijk van.”

Een nieuwe muurschildering in Oost! Vanaf de zijgevel van Maliesingel 54 kijkt Johanna Westerdijk (1883-1961) met vastberaden blik naar de singel. In 1917 benoemde de universiteit van Utrecht haar tot de eerste vrouwelijke hoogleraar van ons land. Ze onderzocht plantenziekten en schimmels, en geldt als grondlegger van de grootste biobank van levende schimmels ter wereld, die wordt beheerd door het Westerdijk Institute op het Utrecht Sciencepark.

Met Strakke Hand
Jacqueline Castelijns en Marieke Bemelman zetten zich met hun initiatief SPORE in om historisch belangrijke vrouwen zoals Westerdijk bekend te maken bij een breder publiek. “In Oost staan de wetenschappers Prof Ornstein (Oosterkade) en Buys Ballot (Burg Reigerstraat) al op een muur, hoogste tijd dat botanicus Westerdijk ook een mooi plekje kreeg. Na een lange zoektocht naar een geschikte muur kwamen we per toeval uit bij Nathalie en Wouter die hier op straat met hun buren zaten te BBQ-en. Het klikte meteen, en met dank aan Manon van het Westerdijk Institute en het schilderscollectief De Strakke Hand hebben we dit eerbetoon kunnen realiseren.”

Schoone geesten
Johanna was behalve een uitmuntend wetenschapper ook een goede organisator, geroemd om haar vermogen talentvolle studenten aan te trekken en tot een team te smeden. Boven de deur van haar laboratorium stond haar motto: Werken en feesten vormt schoone geesten. Voor wie meer wil weten over deze bijzondere wetenschapper heeft SPORE een speciale website gemaakt: www.johannawesterdijk.com Of lees het artikel van journalist Jeroen kreule.

Maker: De Strakke Hand @2022
Locatie: Maliesingel 54

Foto: De bewoners Nathalie en Wouter, de initiatiefnemers Jacqueline en Marieke van SPORE en Manon van het Westerdijk Institute – Arnoud Wolff

Begin 2022 maakt kunstenaar en buurtgenoot Frans Hofmeester een spontane schildering op de rechterdeur een Stedin transformatorhuisje in de Wulpstraat: de dame met het hondje. “Het was werken onder hoogspanning, maar de moeite waard! Ik krijg veel positieve reacties van voorbijgangers. Er zat namelijk veel geklieder op de muren en deuren van dit huisje, door de schildering knapt het er echt van op. De linkerdeur van het huisje had ik in september vorig jaar al geschilderd en dat werd sindsdien gerespecteerd door het graffiti gilde. Dat hoopte ik ook voor de rechterdeur. Een buurvrouw had hier eerder al het groenperkje gefatsoeneerd, zo met die schilderingen erbij hadden we dit hoekje toch mooi opgefleurd. Maar dat was gerekend buiten de plots overijverige Stedin.”

Replica als protest
Want inderdaad, niet veel later wordt zijn kunstwerk overgeschilderd door overijverige werklui van het energiebedrijf. Jarenlang lieten ze het huisje verloederen, plots staan ze met kwast en verf voor de deur. Misverstand of niet, Frans baalt als een stekker, en de buurt met hem. Maar Frans verzint een list en brengt zijn oorspronkelijke compositie weer tot leven door een 3D replica van bordkarton in het aanpalende perkje te zetten. Een stereo-effect voor wie langs fietst. “Het perkje is niet van Stedin, dus hopelijk staat de dame nu veilig.” Niet dus, want een paar dagen later al was de dame verdwenen. Frans vond haar een paar straten verderop. “Puur vandalisme.” Om verder escapades met de dame te voorkomen heeft hij de replica in zijn eigen voortuin gezet. “Dan kan ik dag en nacht een oogje in het zeil houden.”

Maker: Frans Hofmeester @2022
Locatie: Wulpstraat/Alkhof

De Tour de France vertrok in 2015 vanuit Utrecht. Deze Grand Départ was een feest voor de stad. Om de Tourstart extra luister bij te zetten hadden studenten van de Utrechtse vakschool Nimeto met hulp van ontwerpers drie muurschilderingen gemaakt langs het parcours: Bon Voyage, Rietvelo en Peloton. Het project heette ‘Painting the Town’.

Bon Voyage
Deze muurschildering in de Mulderstraat is het werk van studio Job, Joris & Marieke. Het is een fragment uit hun veel bekeken animatiefilm Bon Voyage die zij speciaal voor de Tourstart maakten.
Locatie: Mulderstraat 2

Rietvelo
Deze muurschildering is van Menno Anker, zelf een gepassioneerd wielrenner. Het kunstwerk is een ode aan de Utrechtse architect en meubelmaker Gerrit Rietveld. Een kleurrijke wielrenner koerst vanaf het Joke Smitplein richting binnenstad. De typografie is een uitwerking van Rietveld’s logo voor Mado, de voormalig winkel voor kantoorbenodigdheden aan de Oude Gracht. Ook de vormtaal en met name het gebruik van primaire kleuren van de Utrechtse kunstenaar Bart van der Leck, korte tijd lid van De Stijl, was een bron van inspiratie voor deze schildering.
Locatie: Joke Smitplein

Peloton
Deze muurschildering is ontworpen door Lotte van Laatum en zit op de zijgevel van de voormalige Geerteschool (Alkhof/Wulpstraat) waarin zijzelf een atelier heeft. De Wulpstraat is een van de typische Utrechtse binnendoor-fietsstraatjes. Het thema Utrecht Fietsstad gaf ze vorm door 17 buurtgenoten op hun eigen fiets (en rollator) af te beelden in een levensgroot behang. De achtergrond met het bandenspoor is afgeleid van een behangboek uit 1930 dat onderdeel is van de collectie van het schildersmuseum van Nimeto.
Locatie: Alkhof 58

Vier treintjes van beton in de Oosterstraat. Ze lijken ontsnapt uit het Spoorwegmuseum, maar daar zijn ze te zwaar voor: het zijn geschilderde betonnen varkensruggen (350 kg). Ze liggen in de bocht als sta-in-de-weg voor autoverkeer. Buurtbewoonster Niki Hendriks (43) vond die betonblokken een beetje saai. In het Daalsepark zag ze varkensruggen beschilderd als schapen, zoiets leek haar leuker. “En zo vlak achter het museum leek met iets geïnspireerd op de spoorwegen heel passend.”

Historische locomotieven
Student decoratie- en restauratieschilderen aan de Nimeto Janneke Hofman (20), tevens parttimer bij de technische dienst van het museum, tekende voor het ontwerp. Uiteindelijk werden het vier historische diesellocomotieven: de Diesel 3, de Buffel, de Hondekop en de Blauwe Engel, ze staan allemaal in de collectie van het museum.

Maker: Janneke Hofman @2019
Locatie: Oosterstraat

Het winterse tafereel met molen en kippenbrug op de zijgevel aan de Kozakkenweg is van de hand van muurschilder Jos Peeters, gemaakt in 2008 in opdracht van de gemeente. Het verbeeldt de gesloopte, maar jarenlang beeldbepalende zaagmolen die op het erf van de hofstede Kranenburg stond, zo’n 200 meter verderop.

Hoge windvanger
De zaagmolen werd gebouwd in 1779 door Barend Pleyster. Het was een type stellingmolen met een onderbouw zodat ie hoog genoeg was om in de bebouwde stad voldoende wind te vangen. Via de hoge stelling (galerij) kon de molenaar de wieken bedienen. Boomstammen voor de zagerij werden in vlotten over de Kromme Rijn aangevoerd. Via een speciaal daarvoor gegraven afslag bereikte het hout de molen. Om het jaagpad langs de Kromme Rijn doorgaand te houden moest Pleyster ook een kippenbrug (voetgangersbrug met trapreden als in een kippenren) bouwen over zijn nieuwe watergang.

Restauratie niet gelukt
De zagerij kwam in de problemen toen rond 1820 transporten van houtvlotten belast werden om het achterstallige onderhoud van de jaagpaden te financieren. In 1907 werd de molen definitief stopgezet. Kort tijd fungeerde het als opslagloods voor boten en kano’s. In de jaren 30, aangespoord door het Rijk, maakte de gemeente een restaurantieplan om een van de laatste windmolens in Utrecht te behouden. Helaas werd al het hout van de molen in de oorlog opgestookt en besloot de gemeente de bouwval in 1954 te slopen. De naam Kranenburgerweg en deze muurschildering herinneren nog aan de molen die duizenden boomstammen tot planken verzaagde, lang voordat de Lodewijk Napoleonbuurt werd gebouwd.

Maker: Jos Peeters @2008
Locatie: Kozakkenweg – Koningsweg.

De smoezelige onderdoorgang vanaf de Bloemstraat naar de Albrachthof is opgefleurd. Aan beide gevels heeft de Utrechtse Verfdokter (Robert-Jan Brink) een groot bos geschilderd. Tot grote tevredenheid van Sieni en Ko. Zij wonen aan de Albrachthof en hun voordeur zit in de onderdoorgang. Ze stappen zo het bos in en uit. “Bewoners hebben de woningcorporatie BO-Ex gevraagd om de onderdoorgang wat vrolijker te maken. Dan laten mensen hier misschien ook minder troep achter. En het voelt veiliger. Daarom vroegen we ook om een licht, open bos, zodat bewoners hier ’s avonds niet alsnog het gevoel hebben door een donkere steeg te lopen. Het is prachtig geworden.”

Stal in het bos
Sieni en Ko hadden aan hun gevel in de onderdoorgang een zelfgemaakte stal staan. In de winter zitten er schaapjes en engelen, met Halloween liggen er vrolijk kijkende pompoenen. Komt de stal terug? “Ja, we gaan kijken of het past. We halen de achterkant eruit, dan kijk je er dwars doorheen. Alsof de stal in het bos staat. Pasen komt er aan, dus we willen de Paashaas natuurlijk weer een mooie plek geven. De Verfdokter vond het prima, hij wil zelfs helpen om de stal goed aan te laten sluiten op de schildering. Dan wordt het écht 3D!”

Maker: De Verfdokter @2022
Locatie: Albrachthof