In Oost, met name op de Maliebaan en rond het Wilhelminapark, was de bezetter in de oorlogsjaren 1940-45 nadrukkelijk aanwezig met meerdere nazi en NSB hoofdkwartieren. Ondanks deze grauwsluier (of juist daarom) bloeide in onze wijk ook het verzet, met een levensgevaarlijk kat-en-muisspel tussen goed & kwaad. Op de website Aan de Maliebaan (naar het gelijknamige boek van onderzoeker Ad van Liempt) kun je bekijken waar op de Maliebaan alle Duitse diensten, nsb-organisaties én verzetsgroepen zaten.
Mysterie opgelost!
Op de zijwand van de garage aan de Zonstraat 46 prijkt een opvallende, gedetailleerde muurschildering. In 2022 stonden tijdens een ontruiming de deuren open en zagen buurtbewoners het kunstwerk voor het eerst. De vraag rees: wat stelt …
Polar Bears wandeling
Het 4 & 7 mei Comité heeft samen met de Oostkrant een route uitgestippeld ter ere van de Polar Bears, onze bevrijders op 7 mei 1945. De route start in de buurt van het Wilhelminapark en eindigt bij het …
Podcast: Verzetsvrouwen
Vrouwen speelden een belangrijke rol in het verzet, maar kregen daar pas decennia later erkenning voor. Het cliché was lange tijd: mannen in lange regenjassen pleegden overvallen en liquidaties, vrouwen waren koerier, met uitzondering van Hannie Schaft …
Koningin in oorlogstijd
Het beeld van Wilhelmina in het park herinnert de inwoners van Utrecht aan de ‘Moeder van het Verzet’. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft de koningin in oorlogstijd in ballingschap vanuit Londen via Radio Oranje (De stem van …
Boek over Sep Postma
Een jaar geleden werd onder grote belangstelling een gedenksteen onthuld op de hoek van de Nachtegaalstraat en de Maliesingel, het pand van de oude Kamer van Koophandel. Op deze steen staan de namen van zeven verzetsleiders die …
Maliebaan in 1940-45
De Maliebaan was een spannende straat in de bezettingstijd 1940-45, misschien wel de spannendste van Nederland! Historicus en onderzoeker Ad van Liempt is gefascineerd door het oorlogsverleden van dit voormalige 17de eeuwse paille maille speelveld. Hij schreef …
Holocaust Memorial
Zondag 26 januari was er om 12.00 uur een korte herdenking bij het Utrechtse Namenmonument bij het Spoorwegmuseum in verband met Holocaust Memorial Day een dag later. In andere Nederlandse steden is zo’n herdenking inmiddels traditie, in …
Monument voor Dr. Max
In de Tweede Wereldoorlog jaagde de spijkerharde Sicherheitsdienst (SD) op verzetsmensen en politieke tegenstanders van nazi-Duitsland. De SD ging letterlijk over lijken, berucht was de kelder annex martelkamer onder haar kantoor op Maliebaan 74. Eén verzetsstrijder kregen …
Polar Bear monument
Het Polar Bear Monument in het Hogelandsepark herdenkt de intocht van de Brits-Canadese 49th West Riding Infantry Division op 7 mei 1945. De bevrijders hadden de bijnaam Polar Bears gekregen na een lang verblijf op IJsland. Via …
Ontsnapt via een ladder
Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, op 22 november 1944, vond op aandringen van Prins Bernhard, toen opperbevelhebber van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (BS), een vergadering van belangrijke verzetsgroepen in Midden-Nederland plaats. Locatie: de toenmalige Kamer …
Het Rosariumdrama
Elk jaar leggen leden van het 4 en 7 mei comité ter herdenking een krans bij het oorlogsmonument aan de Prinses Marijkelaan, de straat tussen het Wilhelminapark en het Rosarium. Het monument bestaat uit een grote steen, …
Kindjeshaven
Rechtenstudent Trui van Lier (1914-2002) startte in de oorlog een crèche met de naam Kindjeshaven op de Prins Hendriklaan (het pand waarin nu ijssalon Vorst zit), vlakbij het Wilhelminapark. Samen met Jet Berdenis van Berlekom wist ze …
Geheime telefooncentrale
Homeruslaan 30 kent een rijke geschiedenis. In Oost is het winkelpand vooral bekend als snackbar (Friends tot aan 2024). In de oorlogsjaren zat er een sigarenzaak, met in de kelder een geheime, nooit ontdekte telefooncentrale van het …
Struikelstenen in Oost
In de Tweede Wereldoorlog woonden er ongeveer 1.600 Joden in Utrecht. Meer dan 1.200 zijn vermoord of overleden in de concentratiekampen. Op het Joods Monument (onthuld op 29 oktober 2015) bij het plein van het Maliebaanstation (nu …
Boek: De Joodse Raad
Schrijver en historisch onderzoeker Jim Terlingen, een bekend gezicht in Abstede, heeft een fascinatie voor wat er met joden, met name in Utrecht, in de oorlog is gebeurd. In zijn nieuwste boek (358 pagina’s) beschrijft hij in …
Truus van Lier
Verzetsvrouw Truus van Lier (1921-1943) schoot op 3 september 1943 de hoofdcommissaris van politie Gerard Kerlen dood die op het punt stond een grote groep Utrechtse joden en verzetsmensen op te pakken. Niet veel later werd de …
Schaal van De Lerma
In de hal van Stolberglaan nr 1 hangt aan de wand een bijzonder keramiek: de Schaal van De Lerma. Deze pronkschaal is in 1945 gemaakt door de Italiaanse kunstenaar Luigi De Lerma (1907 – 1965) in opdracht …
Familie Meijers
“Dit is m’n kans!” De ogen van Riek Hoefsmit (98 jaar) lichten op, als ze terugdenkt aan het krantenartikel dat ze in 2019 onder ogen kreeg. “Ik las dat een aantal scholieren van het Bonifatiuscollege onderzoek deed …
Wandelroute
Via de wandelroute Oost in de Oorlog (lengte 4 km) kun je 19 memorabele plekken uit het oorlogsverleden van Oost bekijken. Via onderstaande kaart (google maps) kun je ‘m met navigatie lopen. De wandeling start bij het oude Maliebaanstation (tegenwoordig Spoorwegmuseum) en eindigt bij het Rietveld-Schröderhuis. De wandelroute kun je ook als pdf uitprinten.
Bij 13 plekken vind je – ter voorbereiding – hieronder ook korte documentaires en video’s. Veel informatie over het oorlogsverleden in Oost staat beschreven in het boek ‘Aan de Maliebaan’ van journalist Ad van Liempt.
(1) Het Maliebaanstation
Maarten van Rossem over de jodenvervolging in Utrecht met name in Oost. Met uiteraard aandacht voor het Maliebaanstation (nu Spoorwegmuseum) van waaruit de meeste joden zijn gedeporteerd.
Maarten van Rossem over de jodenvervolging in Utrecht met name in Oost. Met uiteraard aandacht voor het Maliebaanstation (nu Spoorwegmuseum) van waaruit de meeste joden zijn gedeporteerd.
(2) Joods Monument
Het Joods Monument bij het Maliebaanstation bestaat uit gedenkmuur met de namen van de ruim 1200 vermoordde Utrechtse Joden, een (Sjofar) bazuin en een plateau. Hoe kwam het tot stand?
Het Joods Monument bij het Maliebaanstation bestaat uit gedenkmuur met de namen van de ruim 1200 vermoordde Utrechtse Joden, een (Sjofar) bazuin en een plateau. Hoe kwam het tot stand?
(3) NSB-leider Anton Mussert (NSB leider)
Buurtgenoot Maarten van Rossem vertelt over de rol van NSB voorman Anton Mussert die om de hoek van het Wilhelminapark woonde in wat tegenwoordig de Prinses Marijkelaan heet.
Buurtgenoot Maarten van Rossem vertelt over de rol van NSB voorman Anton Mussert die om de hoek van het Wilhelminapark woonde in wat tegenwoordig de Prinses Marijkelaan heet.
(6) Aartsbisschop Jan de Jong
Theatergroep Aluin maakte een serie monologen over de Maliebaan, zoals deze over aartsbisschop Jan de Jong die vanuit zijn statige paleis op nr 40 weigerde mee te werken met de bezetter.
Theatergroep Aluin maakte een serie monologen over de Maliebaan, zoals deze over aartsbisschop Jan de Jong die vanuit zijn statige paleis op nr 40 weigerde mee te werken met de bezetter.
(7) Dr Max
Vanuit Maliebaan 72bis, als buur van de gevreesde Sicherheitspolizei, was Marie Anne Tellegen alias Dr. Max de spil van het landelijke verzet en (mede)organiseerde ze de Spoorwegstaking in 1944.
Vanuit Maliebaan 72bis, als buur van de gevreesde Sicherheitspolizei, was Marie Anne Tellegen alias Dr. Max de spil van het landelijke verzet en (mede)organiseerde ze de Spoorwegstaking in 1944.
(10) Intocht Polar Baers
Op 7 mei 1945 reed het 49th Reconnaissance Regiment, ook wel de Polar Baers genoemd, als bevrijder via de Berekuil onze stad binnen. De witte ijsbeer in het Hogelandsepark is een eerbetoon.
Op 7 mei 1945 reed het 49th Reconnaissance Regiment, ook wel de Polar Baers genoemd, als bevrijder via de Berekuil onze stad binnen. De witte ijsbeer in het Hogelandsepark is een eerbetoon.
(11) Erehof St Barbara
Het Erehof bij de ingang van begraafplaats St Barbara is in 1964 aangelegd om 50 militairen, verzetsstrijders, dwangarbeiders en slachtoffers van represailles een laatste rustplaats te geven.
Het Erehof bij de ingang van begraafplaats St Barbara is in 1964 aangelegd om 50 militairen, verzetsstrijders, dwangarbeiders en slachtoffers van represailles een laatste rustplaats te geven.
(13) Drama bij het Rosarium
Vlak voordat de bevrijders Utrecht via de Berekuil binnenreden, worden op 7 mei 1945 tien leden van de Binnenlandse Strijdkrachten in de buurt van het Rosarium door Duitse soldaten doodgeschoten.
Vlak voordat de bevrijders Utrecht via de Berekuil binnenreden, worden op 7 mei 1945 tien leden van de Binnenlandse Strijdkrachten in de buurt van het Rosarium door Duitse soldaten doodgeschoten.
(14) Uitgeverij de Bezige Bij
De studenten Geertjan Lubberhuizen en Rut Mathijssen drukten illegaal oorlogsgedichten om o.a. de activiteiten van Kindjeshaven te sponsoren. Het bleek de voorloper van uitgeverij De Bezige Bij.
De studenten Geertjan Lubberhuizen en Rut Mathijssen drukten illegaal oorlogsgedichten om o.a. de activiteiten van Kindjeshaven te sponsoren. Het bleek de voorloper van uitgeverij De Bezige Bij.
(15) Commandobunker
Rondom het Wilhelminapark (destijds Nassaupark genoemd) waren veel Duitse officieren gelegerd. Een commandobunker met zicht op de Burgemeester Reigerstraat moest hen beschermen.
Rondom het Wilhelminapark (destijds Nassaupark genoemd) waren veel Duitse officieren gelegerd. Een commandobunker met zicht op de Burgemeester Reigerstraat moest hen beschermen.
(16) Koningin Wilhelmina
Koningin Wilhelmina sprak dagelijks stipt om 20:15 vanuit Londen het Nederlandse volk toe via Radio Oranje, de ‘Stem van Strijdend Nederland’. De uitzendingen duurden een kwartier.
Koningin Wilhelmina sprak dagelijks stipt om 20:15 vanuit Londen het Nederlandse volk toe via Radio Oranje, de ‘Stem van Strijdend Nederland’. De uitzendingen duurden een kwartier.
(17) Struikelstenen
Leerlingen van het Bonifatiuscollege hebben zich ingezet om Stolpersteine (struikelstenen) bij huizen van slachtoffers van het naziregiem te plaatsen. In Oost liggen er 35.
Leerlingen van het Bonifatiuscollege hebben zich ingezet om Stolpersteine (struikelstenen) bij huizen van slachtoffers van het naziregiem te plaatsen. In Oost liggen er 35.
(18) Kindjeshaven
In 1940 richtte rechtenstudent Trui van Lier aan de Prins Hendriklaan nr 4 de créche ‘Kindjeshaven’ op waarmee ze meer dan 150 joodse baby’s en peuters uit de handen van de nazi’s wist te houden.
In 1940 richtte rechtenstudent Trui van Lier aan de Prins Hendriklaan nr 4 de créche ‘Kindjeshaven’ op waarmee ze meer dan 150 joodse baby’s en peuters uit de handen van de nazi’s wist te houden.
(19) Truus van Lier
Rechtenstudent Truus van Lier schoot op 3 september 1943 de beruchte politiechef Gerard Kerlen neer. die op het punt stond een grote groep Utrechtse joden en verzetsmensen op te pakken.
Rechtenstudent Truus van Lier schoot op 3 september 1943 de beruchte politiechef Gerard Kerlen neer. die op het punt stond een grote groep Utrechtse joden en verzetsmensen op te pakken.
(20) Utrechts Kindercomité
Deze verzetsgroep van 15 studenten, waaronder oprichters Jan Meulenbelt en Rut Matthijsen, hielp honderden joodse kinderen aan een onderduikadres. Ze werkte nauw samen met Kindjeshaven.
Deze verzetsgroep van 15 studenten, waaronder oprichters Jan Meulenbelt en Rut Matthijsen, hielp honderden joodse kinderen aan een onderduikadres. Ze werkte nauw samen met Kindjeshaven.
Foto: Maliebaan omstreeks 1943, waar op nummer 72Bis verzetsheld Marie Anne Tellegen alias Dr Max het vaderlandse verzet coördineerde zonder dat haar buren op 74, de gevreesde Sicherheitspolizei, dat in de smiezen had – Het Utrechts Archief