Auteursarchief: Oostkrant

Maliebaan

In maart 1636 werd de Utrechtse Illustere School verheven tot academie en was de oprichting van de Universiteit Utrecht een feit. De universiteit begon met vier faculteiten (een voorbereidende filosofische faculteit, theologie, rechten en geneeskunde), zeven hoogleraren en slechts enkele studenten, bepaald niet de 35.000 van tegenwoordig.

Ontspanning voor studenten
Om studenten te lokken, besloot de Vroedschap – het stadsbestuur – in 1637 tot de aanleg van een maliebaan. Paille maille was een chique frans woord voor maliespel: in zo min mogelijk beurten een houten bal, de paille, met een slaghout, de maille, naar het eind van de baan zien te krijgen. Het slaghout was voorzien van een fluwelen handvat (tevens de naam van de huidige ondernemersvereniging).
Binnen de stadsmuren van Utrecht was geen ruimte voor een lange baan, daarom werd besloten deze buiten de stadswal aan te leggen. De maillebaan kwam in het Oudwijkerveld, het gebied tussen stad en het klooster Oudwijk. De baan was circa 740 meter lang. Via een nieuwe stadspoort en een brug over de Stadsbuitengracht konden studenten en burgers naar de baan.

Maliehuis
Het speelveld kreeg aan beide kanten een lange, lage schutting. Op de houten schotten stonden de afstanden. Het speelveld zelf was bedekt met gemalen schelpen. Om de maliebaan een voornaam aanzien te geven, werden aan weerszijden van de baan liefst vier rijen bomen geplant: zeshonderd iepen en twaalfhonderd linden. De bomen gaven de Maliebaan niet alleen een groen karakter, maar boden de spelers ook bescherming tegen regen en wind.
De gemeente kocht bovendien de nabijgelegen herberg Het Gulden Vlies aan. Het pand werd verbouwd tot Maliehuis, waar materiaal voor het spel kon worden gehuurd en opgeslagen. Ook konden spelers hier terecht voor een drankje. De Maliemeester werd belast met het toezicht en onderhoud van de baan.

Einde oefening
De baan trok steeds meer burgers die een ommetje maakten vanuit de stad. Er verschenen theehuisjes en later zelfs stadsvilla’s. Het onderhoud van de baan bleek een voortdurende bron van zorg voor het stadsbestuur. Vuil en afval werden op de baan gedeponeerd, bomen raakten beschadigd en delen van de houten schuttingen werden gesloopt. Ruiters en koetsen reden de baan stuk, waardoor deze in een modderpoel veranderde.
Het maliespel verloor in de loop van de zeventiende eeuw aan populariteit. De baan kreeg als upgrade nog een paar honderd extra meters, maar in 1796 was het einde oefening. De houten schotten en palen werden verwijderd. Wat bleef was een park voor de burgerij van Utrecht. Langzaamaan maakten theekoepels en tuinhuizen plaats voor stadsvilla’s. In 1811 werd de middenbaan verhard tot rijweg voor de wapenschouw van keizer Napoleon Bonaparte op 7 oktober.

Lees het hele artikel in het Jaarboek 2020 van historische vereniging Oud Utrecht.

Buurt: Buiten Wittevrouwen | kaart

Tekening van Herman Saftleven 1660 – *Het Utrechts Archief*

Ingekleurde prent van Jan van Vianen 1685 – *Het Utrechts Archief*

Tegeltjeswijsheden

In Oost liggen – zover bekend – zeven stoeptegels met een spreuk. Je moet goed kijken, ze zijn rond 2014 gelegd en al behoorlijk versleten en verkleurd. De maker is Harry van Putten, kunstenaar en filosoof, in 2017 op 64-jarige leeftijd overleden. Niemand weet hoeveel hij er gelegd heeft. In de loop der tijd zijn er een aantal verdwenen na het opnieuw bestraten van een stoep. Maar het vergankelijke hoorde juist bij zijn filosofie.

Struinen door de stad
Annelies Douze en Riny Sprengers leerden Harry kennen toen ze in de jaren 80 samen een woongroep wilden starten in Nieuwegein. “Dat project ging niet door, maar sindsdien waren we bevriend. Wel ging hij gaande weg meer op zichzelf leven, noemde zich de ‘voorzitter van de individuelen’. Jarenlang struinde hij door de stad en nam scherven en stenen mee naar huis. Daar schreef hij dan spreuken op.”

Nachtwerk
“Tien jaar geleden begon hij stenen terug te geven aan de stad, zoals hij dat omschreef. Hij had mallen met spreuken gemaakt waarmee hij zelf stoeptegels bakte, altijd met een roestig veertje erin, niemand weet overigens waarom. Die tegels legde hij in het holst van de nacht in de buurt van vrienden en kennissen. Nooit voor de deur, maar iets verder, bijvoorbeeld bij een nabije brievenbus, fietsenstalling of straathoek waarvan hij wist dat je er vaak langskwam. Zo kregen wij zelf een tegel bij onze achterom.”

Leven als een kluizenaar
“Toch wilde hij anoniem blijven, hij signeerde de tegels niet. Dat ze zouden vergaan of vergeten was onderdeel van zijn filosofie. De laatste jaren leefde hij als een kluizenaar, toen werd het contact helaas minder. Na zijn overlijden hebben we zijn schervencollectie veilig kunnen stellen, inclusief de mallen. We doen sindsdien ons best om alle tegels in de stad in kaart te brengen.”

Sprekende Stenen
Pieter de Hoogh, een oud-buurman van Harry, heeft een overzicht gemaakt van de spreukentegels in de stad. De tegels komen ook uitgebreid aan bod in de documentaire Sprekende Stenen van Suzanne van Leendert. Zij ging op zoek naar de straatpoëzie in Utrecht, waarbij ze via persoonlijke verhalen de betekenis van woorden in de openbare ruimte stad wil achterhalen.

*Van alle mensen om me heen, ben ik er zelf bijvoorbeeld één* – Frederik Hendrikstraat

*Van alle mensen om me heen, ben ik er zelf bijvoorbeeld één* – Van Alphenstraat

*Eigenwijs komt bijna om, in dit land van eigendom* – Prins Hendriklaan

*Het bekort een lang verhaal, liefde moeten we allemaal* – Archimedeslaan

In de wereld van ambitie, zit ik fluitend op m’n fietsie – Prins Hendriklaan

*Van alle mensen om me heen, ben ik er zelf bijvoorbeeld één* – Homeruslaan

Café Mint in De Wilg

Donderdag 18 januari opende Joeke Sondorp Café Mint in het sfeervolle pand van ontmoetingscentrum De Wilg aan de Mecklenburglaan. “Ik wil dat iedereen zich hier welkom voelt, de vaste bezoekers en vrijwilligers van de Wilg, en vooral ook bewoners uit de buurt. Mint heeft een gevarieerde menukaart met schappelijke prijzen. Het is een plek waar je graag langs komt om een krantje te lezen bij een kop koffie, of makkelijk met vrienden afspreekt. Dit prachtige, oude schoolgebouw is op zich al een bezoekje waard en de gastvrijheid van De Wilg is groot.”

Ruimte voor verrassing
“Ik woon al lang in de buurt en ben bekend met de plek en de vaste, veelal spontane bezoekers. Zij gaan ook meewerken in het café, zowel in de bediening als in de keuken. Gezellig en ongetwijfeld verrassend! De Wilg heeft veel ruimte, zoals een sfeervol en beschut terras waar ik gebruik van mag maken. En bij Mint zijn jonge kinderen ook welkom, want er is voldoende ruimte voor een leuke speelhoek.”

Tosti blijft op de kaart
“We sluiten aan op de openingstijden van De Wilg, maandag tot vrijdag van 09-18 uur. Je kunt hier terecht voor ontbijt en lunch, met later in de middag een borrelplank. Ter geruststelling van de vaste bezoekers van De Wilg: de tosti blijft op de kaart! En naast espresso en kappuccino schenken we ‘gewone’ filterkoffie. Wat ik zelf heel leuk vind: een vrijwilliger van De Wilg maakt voor ons de (verse) soep. Zo blijf ik zoeken naar lokale producten en gerechten met een gezicht. Mint wordt een café voor een breed publiek, zonder poeha, een plek waar je lekker jezelf kunt zijn.”

Adres: Mecklenburglaan 3-5

De Wilg heeft een kas en een moestuin op het oude schoolplein

Groeilicht boven stadion

De lucht boven Stadion Galgenwaard kleurt al wekenlang wisselend oranje, geel en roze. Een beetje zoals boven de kassen van het Westland. Maar hier geen tomaten of chrysanten. FC Utrecht legt zelf uit wat hier speelt: “De gekleurde lucht wordt veroorzaakt door verlichtingsbakken die op het veld staan, groeilampen. Ze verbeteren de groei van het gras in de wintermaanden. Dit licht weerkaatst op het gras naar boven. Dit doen veel betaald voetbalorganisaties. Vooralsnog betreft dit alleen de wintermaanden.”
(Het is dus niet de nieuwe innovatieve led-verlichting langs de tribunerand.)

De hemel boven Oost kleurt geel – *Foto: Eri*c Roeske

Felicitaties voor het park

Maak een verjaardagskaart voor het Wilhelminapark dat dit jaar 125 jaar bestaat. Met die opdracht gingen schoolkinderen in Oost aan de slag. En dat leverde prachtige tekeningen en teksten op! De bijna honderd ingezonden kaarten zijn nog de hele maand januari te bekijken op de expositie ‘125 Jaar Park’ in de expositieruimte exbunker. Dat is een stoere, voormalige commandobunker aan de rand van het park. Op de expositie hangt ook een unieke collectie historische foto’s waarop je goed kunt zien hoe het park en de huizen eromheen zich in al die jaren hebben ontwikkeld. Kaarten, foto’s en bunker zijn een extra reden om het park de komende weekenden te bezoeken!

Expositie 125 Jaar Park
Looptijd: t/m zondag 28 januari.
Vrijdag 12:00 – 17:00 uur
Zaterdag 13:00 – 18:00 uur
Zondag 13:00 – 18:00 uur
Locatie: exbunker
Toegang: gratis
Meer info: www.wilhelminapark.com

Zaterdag 13 januari opende clown Vladimir de expositie. Na afloop kreeg een aantal kinderen uit handen van gebiedsmanager Lies van Gorkum een beloning voor hun mooie verjaardagskaart – *foto: Arnoud Wolff*

Nieuwjaarsduik

Bewoners uit de Krommerijnwijk, het hechte buurtje rondom de Kohnstammschool, luiden volgens traditie het nieuwe jaar in met een duik in de Kromme Rijn. In de buurtapp bouwt de spanning zich in de maand december op, wat de ontlading op nieuwjaarsdag extra groot maakt. Gelukkig kwamen alle deelnemers, jong en oud, ook weer veilig en vooral fris uit het water. De eerste heldendaad in Oost is een feit.

Papiercafé in Sterrenzicht

Brieven van bank, gemeente, Eneco of belastingdienst waar je geen touw aan vast kunt knopen? Neem ze mee naar het Papiercafé in buurthuis Sterrenzicht! Vrijwilligers helpen je graag om ze te ontcijferen! Het zijn ware speurneuzen. Desnoods bellen ze de afzender met de vraag wat er in godsnaam wordt bedoeld. En als het kan, helpen ze je ook even met de aanvraag, of met het invullen van een formulier, ook digitaal. Ben je niet zo handig met DigiD, de Nederlandse taal of het aanvragen van (energie)toeslagen? Ook dan ben je meer dan welkom. En dat geldt uiteraard ook voor familieleden, buren of buurtgenoten. Als het probleem te ingewikkeld is, leggen ze – als je dat wilt – contact met de professionals van het Buurtteam Oost.

Elke woensdag 14-16 uur
Papier Café zit sinds kort in buurthuis Sterrenzicht, het is de zevende locatie in de stad. Het is een initiatief van Utrecht op Orde, ook bekend van Schuldhulpmaatje. Bij het team vrijwilligers kun je hier elke woensdag terecht tussen 14:00 en 16:00 uur. De hulp is gratis.

Vrijwilligers van Papiercafé in Sterrenzicht helpen bewoners met moeilijke brieven en formulieren – *foto: Arnoud Wolff*

Veiliger Oost

Deze eerstejaars ROC-studenten H T V (Handhaver, Toezicht en Veiligheid) staan klaar voor hun stagedag bij het winkelcentrum IBBHof. Spannend, want het is voor hen de eerste keer dat ze bezoekers en bewoners gaan aanspreken. Het thema vandaag is autokraak en fietsendiefstal, hoe voorkom je dat? In deze donkere dagen is het dievengilde extra actief, dus we kunnen hun tips en trucs goed gebruiken! De studenten worden begeleid door de ervaren wijkboa Mark van Beest en meerdere adviseurs van het wijkbureau. Na vandaag is Oost weer een stukje veiliger!

Bel 112 (spoed):
– gevaar, gewonden of brand
– diefstal, beroving of overval
– inbraak, woning of auto
– mishandeling, geweld of vechtpartij
– drugshandel
– gaslucht

Bel 0900 8844 (geen spoed):
– getuige geweest van een misdrijf
– overlast (jongeren, drugs of geluid)
– verdachte winkel of activiteit

Bel 0800 7000 Misdaad Anoniem:
Als je iets wilt melden over criminaliteit zonder bekend te worden.
Kan ook via www.meldmisdaadanoniem.nl

Bel 0800 2000 Veilig Thuis:
Als je vermoeden hebt van huiselijk geweld of mishandeling, of je zorgen maakt over iemand. Kan ook anoniem via www.samen-veilig.nl

Bel 14 030 Gemeente Utrecht:
– plek met jongerenoverlast
– vernieling, vervuiling en afval
– onveilige verkeerssituatie

Studenten en begeleiders – foto: Arnoud Wolff

Roosje en Lea v/d Sluijs

De Rotterdamse, Joodse gezusters Roosje en Lea van der Sluijs huurden aan het begin van de oorlog kamers op de Frans Halsstraat 46. Na een korte periode van onderduiken, werden ze in 1943 opgepakt en afgevoerd naar het vernietigingskamp Sobibor. Buurtbewoner Barbara Jiskoot vroeg zich af: wie waren Roosje en Lea? Avondenlang speurde ze in archieven en registers om hun levensverhaal te kunnen achterhalen, een hele klus. Op de 75ste dag van de Rechten van de Mens, zondag 10 december, onthulde ze twee struikelstenen om de gezusters te herdenken.

Geen foto’s en verhalen
Barbara wist al via het Digitale Joods Monument dat op dit adres in de oorlog twee Joodse zusters hadden gewoond. “Maar toen eerder dit jaar bij de woning er naast drie struikelstenen werden gelegd voor de familie Rechter, besloot ik meer onderzoek naar hen te doen. De informatie op het monument is namelijk zo summier, ik wilde meer weten. Foto’s, familieverhalen, brieven of dagboeken verwachtte ik niet te vinden. Maar door het urenlang uitpluizen van allerhande zakelijke registraties in soms moeilijk te ontsluiten archieven, ontstond verrassend genoeg tóch een beeld.”

Een net dat zich sluit
“Zo achterhaalde ik dat ze ter wereld kwamen in de Zandstraatbuurt, de vooroorlogse Joodse wijk in Rotterdam. Al op jonge leeftijd werden ze wees, belandden in een weeshuis en bleven de rest van hun leven ongetrouwd en kinderloos. Via bijvoorbeeld bevolkingsregisters kon ik volgen waarheen ze – met enige regelmaat – verhuisden en wat ze deden voor de kost. De speurtocht gaf me ook een ambivalent gevoel: dankzij alle registers kon ik nog sporen van Roosje en Lea vinden; maar door diezelfde nauwgezette registraties kon tijdens de oorlog het net van de vervolging zich steeds nauwer om hen heen sluiten, tot de dood aan toe.”

Lees hier de hele toespraak die Barbara hield bij de onthulling van de struikelstenen voor Roosje en Lea van der Sluijs. Meer info over struikelstenen in Oost: www.oostkrant.com/struikelstenen

Rotterdamse Zandstraat in 1909 – *foto: Berssenbrugge*

Mireille Versteeg

Over de rand van mijn laptop valt mijn oog op een man en een vrouw die twee tafeltjes verderop zitten. Ik schat ze begin dertig. Ze vinden elkaar zichtbaar leuk en het is iets in haar schuchtere lach en zijn nerveuze gefriemel aan een bierviltje dat me doet vermoeden dat ze elkaar nog niet zo lang kennen. Is het hun eerste date? Misschien hun tweede? Mijn fantasie gaat met me op de loop en binnen een paar minuten heb ik een heel verhaal om ze heen bedacht.

Ik ben in Buurten aan de Burgemeester Reigerstraat, mijn favoriete werkplek als ik genoeg heb van het schrijven aan de eettafel thuis. Als ik mensen wil zien en inspiratie wil opdoen. En voor een auteur van romantische fictie valt er genoeg te zien. Tenminste als je alles door een roze bril bekijkt. En dat doe ik. Ik ben altijd alert op potentieel romantische situaties – een flard van een gesprek, het wisselen van een blik – om te kunnen gebruiken in een van mijn verhalen.

Zelfs toen ik laatst met mijn fiets op een redelijk gênante manier ten val kwam op het drukke kruispunt bij de Stadsschouwburg bleef ik positief. Natuurlijk baalde ik van de vlekken op mijn rok en de schaafwond op mijn knie, maar ik bedacht me ook: hoe romantisch zou het zijn als mijn hoofdpersonage dit overkomt en een knappe voorbijganger haar omhoog helpt (in plaats van de goedwillende bejaarde meneer die mij te hulp was geschoten)? Alles kan het begin zijn van een nieuwe romance!

Mireille Versteeg (1975) is auteur en artiestenmanager. Voor haar debuutroman ‘Binnen de lijntjes’ gebruikte ze haar eigen buurtje Oudwijk als decor.

Deze column verscheen in de krant van december 2023.

Oostkrant – Verhalen maken de buurt

Verhalen maken de buurt