Het viaduct onder de Albatrosbrug krijgt een kleurrijke make-over, een initiatief van bewoners. Kunstenaar en buurtbewoner Frans Hofmeester heeft een ontwerp gemaakt. De onderdoorgang langs de Kromme Rijn is nu donker, aan beide kanten. Het idee is om de zijwanden en het plafond van kleurige beelden van watervogels te voorzien, met daaromheen – in een later stadium – (levend) groen. Een bij deze Watervogelbuurt passend natuurlijk kunstwerk. Dit jaar krijgt het viaduct groot onderhoud, daarom is de timing goed: de kosten kunnen worden gedeeld.
Artist impression – bron: Frans HofmeesterSituatie nuArtist impression (detail) – bron: Frans Hofmeester
Flinke klap erop, en hoppa, de laatste stoeptegel ligt erin! Mathis, een van de jongste bewoners van de Boomstraat, verricht zijn taak met verve, aangemoedigd door wijkwethouder Eva Oosters. Deze tegel is de bekroning van het buurtproject van zijn vader, meubelontwerper Jan Stolk, die zelf al 33 kunstig bewerkte stoeptegels in de straat had geplaatst. Een ode aan het buurtgevoel in dit knusse straatje.
Twee boodschappentassen vol Toen tijdens een grondige verbouwing de rood-wit geblokte vloer in de hal van nummer 7 eruit moest, greep Jan zijn kans. Hij had zes rode tegeltjes nodig om zijn eigen vloer te repareren. Uiteindelijk ging hij met twee boodschappentassen vol huiswaarts. “Die mozaiekvloeren zijn kenmerkend voor de Amsterdamse School, de bouwstijl waarin ons langgerekte huizenblok, de oneven kant, is gebouwd. Ik kon de vloertegeltjes simpelweg niet laten liggen.”
Eeuwfeest Boomstraat Maar, wat te doen met al die tegeltjes (minus zes stuks)? “Ik ben verknocht geraakt aan dit straatje, het is fijn wonen hier. Een dorp in de stad. Daarom wilde ik wat doen voor de buurt door de tegeltjes in het straatbeeld te brengen, ook om de verbinding tussen de bewoners te symboliseren. Ik heb daarvoor 33 keer drie vloertegeltjes uit die vloer verwerkt tot stoeptegel. Met deze laatste stoeptegel erbij (met een blauwgrijs vloertegeltje) zijn er in het hele project 100 vloertegeltjes verwerkt, symbolisch, want de eerste bewoner betrok in 1921 een woning in dit blok. Toen ik het project twee jaar geleden begon was dat precies eeuw geleden. Corona vertraagde de boel, maar nu liggen ze er, in stijl.”
Anneke Kapteyn ‘Meer dan bloemen alleen’ op de Jan van Scorelstraat sluit eind deze week de deuren. De naam en (online) bezorging gaan over naar Fleurop, een coöperatie waarmee de bloemist al decennialang samenwerkt. Het pand is verkocht. Een kleurrijk icoon verdwijnt uit het straatbeeld van de Schildersbuurt.
Prachtig vak “Mijn vader nam de bloemenzaak in 1979 over van de familie van de Wiel,” zegt eigenaar Pieter Groen. Het droeg toen al de naam van de kleurrijke Anneke Kapteijn (1938-2021) die de bloemenwinkel in de jaren 60 haar bekendheid gaf. “Er zaten in dit buurtje destijds meerdere bloemenzaken vanwege het oude Antonius Ziekenhuis hier om de hoek. Tien jaar later stapte ik als 17-jarige in het bedrijf en in 2002 nam ik de leiding over. Vroeg beginnen, lange dagen en altijd klaar staan voor onze klanten. Boeketten lever je bij geboortes tot aan overlijden, met alle feestelijkheden tussendoor. Je leeft mee in het wel en wee van hele families, een prachtig vak.”
Hoge gasprijs “Maar bloemist is ook een intensief vak, zeker als je staat voor maatwerk en kwaliteit. Mijn vrouw werkt ook in de zaak, op de achtergrond, maar toch: samen zijn we er de hele dag mee bezig. En wat we niet in de hand hebben is de prijs van bloemen, en die stijgt hard, vooral door de hoge gasprijs. Wil je zoals wij vasthouden aan de kwaliteit, dan is het steeds lastiger zaken doen. We leveren 85% aan de zakelijke markt, er zit een limiet aan wat winkels en horeca willen betalen voor bloemen. Al met al gunnen we ons na 35 jaar buffelen een leven zonder de bloemen. Onze klanten kunnen gelukkig terecht bij onze partner Fleurop.”
Leegverkoop De winkel is nog open t/m zaterdag voor leegverkoop van met name de vazen en accessoires. Het assortiment kaarsen heeft Pieter al eerder geschonken aan Oekraïne.
Pieter Groen, eigenaar van Anneke Kapteyn – foto: Arnoud WolffStraatbeeld: busjes van de bezorgdienst komen boeketten ophalen
Oost viert Koningsdag dit jaar op een unieke plek: de voormalige Kromhoutkazerne aan de Prins Hendriklaan. De lommerrijke binnenplaats zal donderdag 27 april één groot oranje feestterrein zijn. Waar tegenwoordig studenten van het University College wonen en studeren, kun je dan genieten van de levendige vrijmarkt, spannende attracties, live muziek, oranjebitter en vooral héél veel gezelligheid!
Feest voor heel Oost Diederik Visser en Nynke van der Ham van het Oranjecomité Utrecht Oost leggen uit waarom het schoolplein in Rijnsweerd niet langer oranje kleurt op Koningsdag: “De stap vorig jaar naar het Wilhelminapark was een bewuste: we wilden nóg meer mensen uit Oost laten meegenieten. Na de herinrichting was het schoolplein te krap geworden. Het park ligt centraler in de wijk, biedt meer ruimte én is natuurlijk een prachtige plek. Koningsdag 2022 was een groot succes. De hele dag volle bak, duizenden buurtgenoten die na al die coronajaren eindelijk weer ‘ns met elkaar een feestelijke dag konden beleven.”
Toplocatie Maar waarom dan wéér een andere locatie? “Vorig jaar zette de rechter een streep door het Bierfestival in het Wilhelminapark vanwege de erbarmelijke staat van de grote ligweide. Zijn vonnis verplicht de gemeente om éérst beleid te maken voordat festiviteiten in dit Rijksmonument weer vergund mogen worden. We hebben niet de luxe om daarop te wachten, want voor Koningsdag 2023 moeten we nú alles regelen. Daarom zijn we blij dat we hier terecht kunnen, een toplocatie met veel historie.”
Studenten enthousiast Het University College ontving het Oranjecomité met open armen. “De buurt is hier van harte welkom”, zegt een enthousiaste directeur Sjoerd Bosgra. “We huisvesten hier 750 studenten, meer dan de helft komt uit het buitenland. Koningsdag vinden ze geweldig, helemaal zo vlak voor hun deur. Ze willen echt meedoen, als vrijwilliger of als deelnemer aan de vrijmarkt. Misschien dat onze studentenbands optreden. En studenten gaan rondleidingen verzorgen om bezoekers de rijke historie van deze oude geniekazerne te laten zien. We hebben er veel zin in.”
Ruim en veilig Diederik en Nynke benoemen de grote pluspunten van dit voormalige exercitieterrein: “Het is ruim opgezet, sfeervol, goed bereikbaar – ook voor leveranciers en hulpdiensten – en is kindveilig. Uitdaging is om Oost de weg te wijzen naar de nieuwe locatie, hoewel veel buurtgenoten er wekelijks langsrijden op weg naar zwembad, Amelisweerd, Kampong of FC Utrecht. Dat komt wel goed. Al met al is het een hele klus om Koningsdag te organiseren, maar we doen het graag. Alles voor een geweldig Oranjefeest in Oost!”
De drukbezochte Koningsdag 2022 in het Wilhelminapark – foto: Arnoud WolffHet lommerrijke binnenplein zal met Koningsdag 2023 oranje kleurenDe Kromhoutkazerne in 1920 – Het Utrechts Archief
Een muurschildering van De Strakke Hand op de zijgevel van de Reigerstraat. Het is een kleurrijke verbeelding van het experiment van de Utrechtse wetenschapper Buys Ballot (later oprichter van het KNMI). In 1845 toonde hij langs de net aangelegde Oosterspoorbaan het Dopplereffect aan. Die kennis wordt nog altijd gebruikt bij o.a. snelheidscontroles en in de buienradar.
Experiment langs de Oosterspoorlijn Christophorus Buys Ballot is de grondlegger van de meteorologie en de oprichter van het KNMI in 1854 dat werd gevestigd in Sonnenborgh, de huidige Sterrewacht. In 1845 deed Buys Ballot een tot de verbeelding sprekend experiment gebaseerd op een beschrijving van een Oostenrijkse collega. Hij beschreef het effect dat beweging invloed heeft op de toonhoogte van geluid, het zogeheten Dopplereffect. Buys Ballot regelde een trein tussen Utrecht en Maarssen en zette daar enkele hoornisten op. Zelf was hij toehoorder die langs de spoorbaan stond.
Belang voor de wetenschap “Buys Ballot had verwacht dat hij het effect kon ontkrachten. Maar het experiment toonde juist aan dat het Dopplereffect bestaat”, vertelt universitair hoofddocent en initiatiefnemer Ingmar Swart tijdens de onthulling. “Het is een voor de wetenschap belangrijk experiment gebleken.” Ingmar noemt het een voorbeeld van fundamenteel onderzoek dat later heel veel toepassingen kreeg. Denk daarbij aan de sirenes van ziekenwagens die een andere toonhoogte hebben op het moment dat de auto je passeert, het gebruik van echografie of de werking van de buienradar.”
In Oost ‘zweven’ drie planeten: Jupiter op de Abstederbrug (aan de kant van Oost), Saturnus op een oud portaal langs de Oosterspoorbaan (randje Sterrenwijk) en Uranus op het viaduct waar de Weg naar Rhijnauwen onder de A27 doorgaat. De onderlinge afstand in het echte heelal tussen deze drie is een niet te bevatten twee miljard kilometer. Louk Roëll bedacht een manier om al wandelend tóch een gevoel te krijgen voor de afstanden in ons heelal.
Schaalmodel Uitgedaagd (en betaald) door Awesome Utrecht, een platform voor toffe ideeën in de openbare ruimte, heeft hij in 2019 ons zonnestelsel in de stad op schaal nagebouwd. De acht planeten inclusief Moeder Aarde zijn in de vorm van metalen bollen te zien langs een wandelroute vanuit de Binnenstad (via Oost) naar het buitengebied. De onderlinge afstanden kloppen, d.w.z. op schaal, want een kilometer lopen is een ruimtereis van een miljard kilometer. Grote passen, snel thuis!
Ruimtereis door Oost De route begint bij de zon, de grote bol op het Domplein met inscriptie Sol Iustitiae (Zon der Gerechtigheid). De planeten Mercurius, Venus, Aarde en Mars hangen – in die volgorde – in de Lange Nieuwstraat. Op de Abstederbrug zit Jupiter. En via de Oosterspoorbaan en het jaagpad langs de Kromme Rijn kom je langs Saturnus en Uranus. De metalen bol op een kei in Rhijnauwen (vlakbij de StayOkay) is Neptunus, de laatste planeet van ons zonnestelsel, op 4.5 miljard km afstand van de zon. Hadden we niet negen planeten? Ja, totdat Pluto in 2006 door de wetenschap werd gedegradeerd tot slechts een planetoïde (dwergplaneet). In het universum van sterrenkundigen bestaat weinig mededogen …
Routekaart De afstand van zon tot Neptunus is in het schaalmodel van Roëll hemelsbreed 4,5 km, en 6,8 km als je de wandelroute (op google maps) langs de bollen volgt. Goede ruimtereis!
Saturnus (met ring) langs de Oosterspoorbaan t.h.v. de IBBUranus langs de Weg naar RhijnauwenJupiter op de Abstederbrug
Op de zijgevel van het studentenhuis Saenredamstraat 2 prijkt een nieuwe muurschildering. Het verbeeldt de Utrechtse Sint-Catherinakerk, een schilderij van Pieter Saenredam uit 1658. Het schilderscollectief De Strakke Hand heeft het verfijnde lijnenspel in twaalf dagen op de muur gezet, een meesterwerk op zich.
Grauwe gevel Initiatiefnemer Maarten van Leeuwen woont op de hoek van de Jan van Scorelstraat en de Saenredamstraat, vlak achter de Utrechtse Schoolvereniging. Tevreden zit hij op het dak van zijn garage, bijna alsof hij ín de kathedraal zit. “Bijna twintig jaar keek ik vanuit mijn slaapkamer uit op een grauwe, grijze zijgevel. Toen ik die geweldige Buys Ballot muurschildering bij de spoorovergang van de Burgemeester Reigerstraat zag, wist ik: zo’n uitzicht wil ik ook!”
Schildersbuurt “Een muurschildering vergt behalve een strakke schildershand, ook veel overleg”, legt Maarten uit. “Het wijkbureau Oost hielp me met vergunning en subsidie. Ook met de eigenaar van het studentenhuis heb ik de plannen goed doorgesproken, het is immers zijn zijgevel. En het Centraal Museum bood hulp bij het uitzoeken van een geschikt meesterwerk. Maar het meeste overleg was met buurtgenoten, die zich gaandeweg zeer betrokken toonden bij dit project. De discussies waren soms pittig, maar inmiddels kijken we allemaal met trots naar deze muurschildering. En dat biedt nieuwe perspectieven. De straten in onze Schildersbuurt zijn vernoemd naar Hollandse Meesters. Als vervolgproject hopen we meer van hun werken in de openbare ruimte te kunnen verbeelden.”
Een aardig weetje: Saenredam schilderde in de 17de eeuw graag kerkinterieurs, vooral het verfijnde lijnenspel was zijn handelsmerk. Maar het tekenen van de poppetjes liet hij over aan zijn leerlingen. Dat noemden ze ‘stoffering’, iets wat voor de meester zelf slechts bijzaak was.
Buurtgenoot Joost van Waert maakte een fotoboek over alle muurkunst in Utrecht. In Oudwijk ontdekte hij een beeld dat tegen een muur leunt, en dus ook kwalificeert als muurkunst. Het is een folly (gekkigheidje), met de titel ‘Hommage aan Rietveld’.
Leunstoel “Deze verhoogde stoel uitgevoerd in rood gecoat staal staat op het Minervaplein achter het voormalige gymnasiumgebouw”, vertelt Joost. “De zijgevel van het Kasko-pand aan de Nicolaasweg fungeert als steunmuur. Het pand staat er al veel langer dan de stoel, de twee hebben verder niks met elkaar van doen, hoewel de rode kleur goed past bij de Rietveld-blauwe erker boven de deur. Ik vroeg me af: wie heeft de folly daar neergezet? En wanneer?”
Gered van de sloop Navraag en speuren in het krantenarchief leerde Joost dat het beeld hier in 1995 is geplaatst. Daarvóór stond het op het plein bij het Hooghiemstragebouw (de oude meelfabriek) aan de Wittevrouwensingel. “Wegens nieuwbouw moest het daar weg. Jos Traa van de Stichting Sociale Woningbouw (nu Portaal) heeft het toen gered van de sloop en hier naartoe verhuisd. De maker blijkt wijlen Charles Westerhout te zijn van Van Overhagen Architecten (inmiddels opgegaan in OPL Architecten).”
Opvrolijken die stad! Tot slot de vraag: waaróm dit beeld? “In 1993 had de gemeente meerdere architecten een opdracht gegeven: vrolijk 18 saaie plekken en pleinen in de stad op met gekke bouwsels, ook wel follies genoemd. Charles maakte toen deze ‘Hommage aan Rietveld’, een ontwerp dat verwijst naar de twee inmiddels iconische Steltmanstoelen die Rietveld in 1963 (hij was toen al 75) maakte voor de Haagse juwelier Steltman. Een laatste gekkigheidje van de meester zelf.”
Maker: Charles Westerhout @1993 Locatie: Minervaplein
De folly ‘Hommage aan Rietveld’ leunt tegen het Kasko-gebouwDe twee witte, gespiegelde Steltmanstoelen die Rietveld in 1963 maakte voor de Haagse juwelier Steltman
“Revolution van Q65 was de eerste elpee die ik kocht, in 1966, een geweldig plaat”, vertelt Rian Kraan. Hij is zijn hele leven al een verwoed verzamelaar van vinyl en runt een charmant platenwinkeltje aan de Prins Hendriklaan met de naam Reset Records. Deze maand is zijn etalage (extra) opgefleurd met kleurrijke schilderijen van buurtgenoot Claire Verkleij. Zij liet zich inspireren door de muziek en vooral de platenhoezen in de winkel. Let the colors speak, zo heet haar expositie.
Revolution “Januari vind ik écht een maand die wat kleur kan gebruiken”, vertelt Claire. “Ik fietste hier langs, zag de etalage en dacht: hoe leuk om geïnspireerd door platenhoezen schilderijen te maken! Samen met Rian heb ik vier elpees geselecteerd, waaronder Revolution, en tijdens het afspelen heb ik daar schilderijen bij gemaakt. Met veel kleur, want dat is mijn handelsmerk, ook als ik in opdracht schilder.”
Dag en nacht zichtbaar “Tijdens het afspelen hebben we veel gesproken over de artiesten en de teksten. Sommige waren compleet nieuw voor mij, zoals de liedjes van Peter Koelewijn op Tutti Frutti. En ik maakte meerdere schilderijen per plaat, want opnieuw beluisteren leidde tot nieuwe beelden, ook dat is het mooie van muziek. In totaal heb ik 16 schilderijen gemaakt.
Reset Records Oost zit op Prins Hendriklaan 16 in het hoekpand waar tot eind jaren 70 melkhandel Pot zat met de ijzersterke slogan op een tegeltableau: ‘Drinkt melk van Pot en een lang leven is uw lot’, zie archieffoto.
Rian Kraan is gastheer van de expositie ‘Let the colors speak’ van Claire Verkleij – foto: Arnoud WolffInterieur van Melkhandel Pot (jaar onbekend)
Aftellen en springen maar! Bewoners uit de Krommerijnwijk, het hechte buurtje rondom de Kohnstammschool, waren met elkaar een challenge aangegaan: elke winterse zondagochtend een duik in de Kromme Rijn om te oefenen, en dan op nieuwjaarsdag de plons der plonsen. En zo geschiedde. Voor wie zich zorgen maakt: alle zwemmers zijn veilig en wel uit het water gekropen. Een frisse start van het nieuwe jaar!
