‘We nemen hier afscheid van Miranda den Boer.’ Met een ferme streep onder hier. De aankondiging hangt achter een ruit in de Paarlstraat, hartje Oudwijk. Veel is er veranderd in dit ooit rauwe volksbuurtje, maar één ding niet: buren zien nog om naar elkaar. Want Miranda (60) had het moeilijk, was ziek, eenzaam, buren maakten zich zorgen. In een ongelukkig moment gleed ze van de trap en overleed. In stilte. Een buurvrouw viel het de dagen erna op dat er geen beweging was in de keuken. Vreemd, Miranda schuifelde daar altijd rond. Ongerust geworden bellen buren hun wijkagent Rene Rogier. Veel gedoe volgt, vooral omdat er geen familie is die zich om de vrouw bekommert. En dat is lastig in ons bureaucratische land … Overigens treft de wijkagent geen blaam, hij doet wat nodig is, en meer. Zegt ook dat het steeds vaker voorkomt: bewoners – dus ook in Oost – die in eenzaamheid leven én sterven. Gelukkig slaan buren de handen in één, organiseren een mooi afscheid in Miranda’s eigen huiskamer en begeleiden haar liefdevol de straat uit. Ze verlaat de plek waar ze zo lang heeft gewoond, omringd door meer liefde dan ze waarschijnlijk ooit heeft beseft. Rust zacht lieve buurtgenoot.
Met dank aan buurvrouw Marja Oosterman en uitvaartondernemer Geannet Nieboer.
Laatst voer ik langs Weerdsingel O.Z. 64. Het huis waar mijn moeder in de jaren dertig logeert. Bij haar zeventien jaar oudere nicht Dora van Seumeren, geboren 1900. Het Weerdsingel-huis staat voor een familiegeschiedenis, waarin ook de Zadelstraat, Gansstraat en Utrecht-Oost een rol spelen. Het is het verhaal van twee broers. Een van hen is mijn opa Bart.
Terug naar 1899. In het dorp Westervoort besluiten Marinus (27) en Bart (23) Wolters dat hun toekomst elders ligt. Emigreren! Niet naar Amerika. Naar Utrecht. De stad die industrialiseert, die groeit. De broers gaan aan de slag. Bart wordt schoenmaker in de Zadelstraat. Marinus koopt grond in Utrecht-Oost en wordt succesvol aannemer. Vanaf 1905 produceert hij asfalt. Oudwijk, Abstederdijk en de rest van Oost worden gebouwd. Handjes, ideeën en productiekracht zijn nodig. De Vinex van begin 20e eeuw.
Broer Bart redt het niet. Hij keert terug naar Westervoort. Aan zijn Utrechtse mislukking heb ik mijn leven te danken. In 1913 ontmoet hij er mijn oma. In 1917 wordt mijn moeder geboren. De kost verdient opa Bart daarna als dorpskapper, pontbaas op de IJssel en warmoezenier (groentekweker).
Voor mijn moeder is haar oudere Utrechtse nicht Dora rolmodel. Dora is de dochter van de succesvolle Marinus. Dora trouwt met een Van Seumeren, krijgt veertien kinderen. Ze wordt prominent deel van de katholieke Utrechtse geschiedenis. Dora is de oma van Frans – FC Utrecht – van Seumeren. Sinds ik dit stukje familiegeschiedenis terughaalde, fiets ik anders door Oudwijk en over de Gansstraat waar Marinus woonde en asfalt maakte.
Een van de vele kleinzonen van bonmama Dora is dus Frans, icoon van ondernemend Utrecht, grootaandeelhouder van onze FC. Ik, op mijn beurt, ben nog steeds een journalistiek krabbelaar. Zal ik eens een bakkie koffie doen met dit verre familielid?
Cees Grimbergen (Den Haag, 1951) is journalist, o.a. bij Omroep MAX, en woont (weer) in Utrecht-Oost
Mensen kleuren de buurt. Letterlijk, zoals in Abstede, waar buren (jong en oud) met potten verf en kwasten een hele wand in het Piet Heinhof hebben omgetoverd tot een kleurrijk schilderij. Miranda Leijstra vertelt over de vele (verborgen) buurtverhalen in de schildering: “De grote boom links staat nu aan de rand van een plein, maar stond vroeger midden op het schoolplein aan de Abstederdijk. De man met de hond is een oude buurtbewoner uit de Piet Heinstraat die elke dag een rondje met het hondje maakt. De tomaten- en komkommerplanten verwijzen naar het rijke tuindersverleden en de nog bestaande volkstuinen in Abstede. En het pand helemaal links is een oud schoolgebouw waar vóór de sloop de Kruideniersvakschool in zat.”
Geen zeeheldenbuurt Op de wand zijn ook de Minstroom en het Spoorwegmuseum te zien. De laatste bevindt zich weliswaar niet in Abstede, maar de oude spoorlijn loopt dwars door de buurt, net als de eeuwenoude Minstroom. Ook het &-teken tussen Piet en Hein staat er niet voor niets. De twee broers Piet en Hein de Vink waren de kinderen van de aannemer die in 1887 het achterliggende huizenblok bouwde. De straatnaam heeft dan ook niets te maken met de bekende zeeheld.
Het verboden plein Een grappig detail is de rebus die in de schildering verwerkt zit, een knipoog naar de kinderen uit de buurt. De afgelopen jaren was het plein een verwaarloosde, vieze plek, waar de kinderen van hun ouders niet mochten komen. Des te spannender om er juist wel naar toe te gaan. Het plein werd daarom het ‘het verboden plein’ genoemd. Na deze opknapbeurt is het weer een prettige plek om te spelen. En met een verhaal.
Dit bericht verscheen in de Oostkrant van dec 2011. Locatie: Piet Heinhof
Muurschildering met rebusMiranda met haar schildersteam uit de buurt (2011)Het oude schoolgebouw aan de Minkade in 1905 – Het Utrechts Archief
Trattoria Napolitana Da Roberto aan de Bosboomstraat heeft een nieuwe crew. De vorige uitbater Fabio is terug naar Napels (noem het heimwee), Nicole de Wit is zijn opvolger. Niet uit Napels, maar zeker niet minder gastvrij! En dankzij chef-kok Alberto en zijn crew komen er opnieuw échte Italiaanse gerechten op tafel. Hardlopers zijn de Rigatoni con Ragú D’agnello e Carciofi (rigatoni met lamsragout en artisjok) en de Linguine Allo Scoglio (luiguine met zeevruchten en gamba’s). Specialiteiten die smaken zoals ze klinken: verfijnd én overdadig. Net als de antipasti, secondi en dolce op de menukaart.
Personeel gezocht Het sfeervolle restaurant is geopend van donderdag t/m zondag. Vanaf 1 juni komt de woensdag daarbij. Plan is om ook lunch te gaan serveren, maar de bottleneck is vooralsnog een tekort aan bedienend personeel. Dus wil je meewerken (en tegelijkertijd je Italiaans oefenen), meld je bij Nicole. Buon Appetito!
Het Cultuurhistorische Café op 30 juni heeft als onderwerp: de Krommerijnwijk, het na-oorlogse buurtje rondom de Kohnstammschool. Bewoner Wim Kok zal vertellen over de bijzondere architectuur, waarin elke woning een doorkijk heeft naar het water van de Kromme Rijn. Als ervaringsdeskundige zal hij uitleggen hoe het is om te wonen in een van de twee door Rietveld ontworpen villa’s aan de Breitnerlaan. En uiteraard staat hij stil bij vermaarde buurtgenoten zoals Nijntje-tekenaar Dick Bruna en Do Schat, bij oudere wijkbewoners bekend van de gelijknamige keten van broodwinkels.
Programma Tijd: vrijdag 30 juni vanaf 16:30 uur (inloop 16:15) Toegang gratis (bar open na afloop); Locatie: De Wilg (Mecklenburglaan 3-5) Organisatie: Oost Voor Elkaar
De maandelijkse Cultuurhistorische Cafés worden elke laatste vrijdag van de maand georganiseerd door de wijkcoöperatie Oost Voor Elkaar in ontmoetingscentrum De Wilg. Een prachtige locatie, want dit voormalige schoolpand, gebouwd in Amsterdamse Stijl, heeft zélf een spraakmakende historie.
Bewoner Wim Kok op het Dick Bruna bankje, met in de achtergrond twee Rietveldhuizen – foto: Arnoud Wolff
Eline en Nora noemen zich de MilieuMeiden. De groep 7A leerlingen (van juf Maud) van de Kohnstammschool willen minder afval op straat. En daar bedenken ze allerlei acties voor, al sinds dat ze beste maatjes zijn in groep 4. Eline woont op de Abstederdijk, Nora in de Krommerijnwijk. “We willen dat de aarde het goed blijft doen. Al dat plastic is niet goed voor het milieu. Daarom lopen we met afvalknijpers door onze buurten. We rapen het plastic op en stoppen het in de afvalbak.”
Folder met milieutips De enthousiaste jonge dames vinden het vooral leuk om samen projecten te doen en te knutselen. Zoals een folder maken en verspreiden. “Daarin geven we buren milieutips zoals geen troep op de stoep, niet te lang douchen en lampen niet onnodig laten branden. We kunnen helaas niet teveel folders printen, want dat is weer slecht voor het milieu. Dus hopen we dat mensen de folder doorgeven.”
Strip en loterij Eline is ook bezig om een strip te maken van de MilieuMeiden. “Die lijkt op de folder, maar in een strip kun je de tips op een leuke manier vertellen.” Nora laat hun nieuwste idee zien: de milieuloterij. “We verkopen 32 loten op het schoolplein en bij buren aan de deur. Als je een lootje koopt voor 30 cent maak je kans op een afvalknijper of een zakje bloemenzaad. De opbrengst doneren we aan het goede doel, het Wereld Natuurfonds. Dat deden we ook toen we cupcakes en door oma gebreide wintermutsen verkochten.”
Eigen krant Naast al deze acties zit er nog een groot project in het vat: een eigen MilieuMeiden-krant! Vol met verhalen en tips voor een schoner milieu. Zodra de eerste editie uit is, zetten we ‘m op onze website. Dan kan héél Oost de ideeën van de ondernemende MilieuMeiden Eline en Nora lezen.
De MilieuMeiden Eline en Nora met hun afvalknijper, strip en lotenboekje – Foto Arnoud Wolff
De sloop van het (nooit gebruikte) datacenter op het oude KPN-terrein, dat nu De Kwekerij heet, is op last van de bouwinspecteur stopgezet. Teveel herrie voor omwonenden, met name rond de Notebomenlaan. Het geluid van drilboren die het extra dikke, gewapende beton proberen te slechten bleek na meting ver boven de norm. Ontwikkelaar Jebber moet daar eerst een oplossing voor gaan vinden, eer ze door mag gaan met de transformatie van de betonkolos tot starterswoningen. Opnieuw een tegenvaller, want drie andere woontorens van Jebber op het terrein mogen nog niet verhuurd worden zolang lekkages aan de gevelbekleding niet zijn opgelost.
Spanning in het Rubenskwartier Een nieuwe sporthal, een tweede supermarkt, 1.850 extra studentenkamers en studio’s, nieuwe woningen en veel sloop en nieuwbouw. Welkom in het Rubenskwartier! Het buurtje tussen IBB en Diakonessenhuis wordt de komende jaren een grote bouwput. Hoewel de meeste investeringen door bedrijven, scholen en projectontwikkelaars gedaan worden, probeert de gemeente met een masterplan het Rubenskwartier door samenwerking tot een groene en bruisende buurt te maken. Maar ongeduld en onbegrip nemen toe.
Raadsvragen Op raadsvragen van PvdA en D66 antwoordde de wethouder vlak voor de kerstvakantie (2022) met een gedetailleerd overzicht van aangekondigde plannen in het Rubenskwartier. Een ding is duidelijk: er komen veel woningen bij, vooral voor studenten en starters. De wethouder merkte nog wel op dat voor extra studentenkamers verder gekeken moet worden dan Oost, ‘omdat in Oost het percentage inwoners in de studentenleeftijd al hoog is (en in sommige buurten extreem hoog).’
De Kwekerij groeit door Projectontwikkelaar Jebber, een dochter van studentenhuisvester SSH, is druk bezig om onder de naam De Kwekerij woonflats te bouwen op het voormalige KPN terrein. In de hoogste flat ‘Mammoet’ wonen nu 318 studenten en in de omringende zes (kleurrijke) woontorens straks 244 starters. Dit jaar bouwt de ontwikkelaar 206 kamers en studio’s in het oude datacentrum. Inmiddels ligt er een aanvraag die voorziet in nóg een woontoren met zo’n 400 studentenkamers. Alles bij elkaar extra woonruimte voor 1.150 studenten en starters. Bottleneck is nog parkeren. De gemeente eist voldoende parkeerplekken, hoewel Jebber zich afvraagt of de parkeernorm voor een startersflat niet te ruim is: fiets, ov en deelauto beperken de noodzaak voor autoparkeren.
Sloop IBB en zusterflat Het studentencomplex IBB uit de jaren 60, eigendom van SSH, is ook aan vervanging toe. De plannen voorzien in sloop en nieuwbouw, zodanig dat het aantal kamers op dit kavel van 1.300 naar 2.000 gaat. Ook de langgerekte flat met 150 zusterwoningen (sociale huur) langs de Burgemeester ter Pelkwijklaan, eigendom van het Utrechts Medisch Centrum (UMC), gaat tegen de vlakte. Het UMC wil duurzame nieuwbouw, liefst met uitbreiding van het aantal units.
Nieuwe super en sporthal Behalve nieuwe (studenten)woningen, krijgt het Rubenskwartier nieuwe functiegebouwen. Zo wil het IBB-hof, het winkelcentrum met de Jumbo, uitbreiden met een tweede supermarkt en extra woningen; Het Diakonessenhuis gaat na sloop van oudbouw een nieuw Vrouw-Kind Centrum neerzetten; Het Stedelijk Gymnasium is al aan het uitbreiden en het Bonifatius College gaat na de renovatie van het hoofdgebouw een nieuwe sporthal neerzetten op de plek waar de BSO zat.
Leefbaarheid Uiteindelijk hoopt de gemeente door nieuwe groene verbindingen met Park Oosterspoorbaan en het Krommerijnpark het Rubenskwartier open en leefbaar te maken. Dit masterplan is nog verre van uitgewerkt. De gemeente wil vóór de zomer eerst een intentiedocument (idoc) maken, pas daarná volgt een inspraakronde voor (buurt)bewoners en ondernemers.
Ongeduld en onbegrip In de Raadsinformatiebijeenkomst van 14 maart (2023) werd wel duidelijk dat de bovengenoemde partijen ongeduldig zijn geworden (‘onze plannen liggen al klaar’). De gemeente zoekt nog naar synergieën in al die plannen om ruimte voor groen en duurzaamheid te vinden, terwijl studenten vinden dat er gewoon doorgepakt moet worden. Tegelijkertijd zijn omwonenden (Notenbomenlaan en Abstederdijk) juist verbolgen dat ze niet nú al betrokken worden bij alle plannenmakerij. Zij vrezen voldongen feiten en druk op de leefbaarheid in de buurt.
Op de achtergrond het oude datacenterOverzicht met geplande uitbreidingen Rubenskwartier
Feest in de kantine van Kranenburg Praktijkonderwijs. Het schoolrestaurant Graag Gedaan aan de Tamboersdijk bestaat tien jaar, gefeliciteerd! En dat mag gevierd worden, dus pakten de leerlingen en hun docenten Wouter Meijer en Hans Berkien groot uit met een heerlijk viergangenmenu (een gang meer dan normaal) voor hun 70 gasten, voornamelijk bewoners uit de Krommerijnwijk en Lodewijk Napoleonbuurt. En die genoten zichtbaar van het eten en de sfeer.
In de praktijk Wouter en Hans zijn docenten op de school voor kinderen die extra aandacht en structuur nodig hebben om een vak te leren. Hun initiatief, het schoolrestaurant Graag Gedaan, biedt leerlingen een eerlijke kans hun vaardigheden ook in praktijk brengen. “Elke woensdagavond ontvangen we 40 gasten uit de buurt. Hans is de chefkok, maar de leerlingen van de opleiding Keukenassistent (Kas) en Bedieningsassistent (Bas) doen het werk. Met veel plezier en grote toewijding. En dat enthousiasme proeven de gasten.”
Buurt geniet mee Een van de gasten, buurtbewoner Wim Kok, is vanaf het eerste uur trouw bezoeker. “We gaan elke woensdag met een vaste groep oudere bewoners hier eten. We kijken er echt naar uit. De sfeer is gastvrij, het eten goed en afwisselend, en het is vooral leuk om de vaardigheden en het zelfvertrouwen van de leerlingen te zien groeien. Wouter en Hans hebben in al die jaren iets moois neergezet, voor leerlingen en voor de buurt.”
Sterrenrestaurant Dat het restaurant een buurtfunctie heeft is ook de wijkcoöperatie Oost Voor Elkaar niet ontgaan. Anja van der Aa reikte de initiatiefnemers de wijkmedaille uit voor al hun inzet voor leerlingen en bewoners. “Graag Gedaan is een zeer gastvrije plek waar buurtgenoten elkaar kunnen ontmoeten. Dat vinden we zeer waardevol in een tijd waarin zoveel eenzaamheid is. Daar willen we de school graag voor bedanken. Voor ons is dit een echt sterrenrestaurant!” Waarop Wouter en Hans hun oprechte dank uitspraken: “Graag Gedaan!”
Locatie: Tamboersdijk 9 Elke woensdag vanaf 17:30 uur Driegangenmenu voor €9,50 p.p. (Dieetwensen kun je aangeven) Menu zie www.schoolrestaurantgraaggedaan.nl/ Reserveren via mail of 030-2512492
Wouter en Hans van restaurant Graag Gedaan van de Kranenburg Praktijkonderwijs. Hun initiatief om leerlingen praktijkervaring op te laten doen bestaat 10 jaar en kreeg daarvoor meerdere onderscheidingen – Arnoud Wolff
Tussen de Monseigneur van de Weteringstraat en de Kerkstraat, vlak bij de Nieuwe Regentesseschool, ligt de Tulpstraat, niet te missen door de zelfgemaakte lampenkappen om de lantaarnpalen. Een voormalige bedrijfspand op nummer 17 is de spil van het straatleven. Bewoners noemen het liefkozend de ‘Stal’, omdat het ooit een koetshuis met paardenstal was van de beroemde ondernemersfamilie Fentener van Vlissingen die in de stadsvilla Maliebaan 42 woonde.
Leefstraat Gerard Verouden is penningmeester van de bewonerscoöperatie ‘Tulp’ die in 1978 de Stal heeft gekocht. “Met eigen handen hebben we er een gezellige bar in gemaakt. Op het parkeerterrein erachter was genoeg ruimte om onze auto’s te parkeren. Daarmee maakten we de straat autovrij en konden de kinderen veilig op straat spelen. De Tulpstraat is een leefstraat.“
Muurschildering In de jaren 90 volgde een grote verbouwing. Wijlen straatgenoot en kunstenaar Marcel de Leeuw schilderde een reusachtig paard op de zijmuur en ontwierp een nieuwe indeling. Er kwamen o.a. een doka, sauna en opslagboxen bij. Zelfs de langgekoesterde droom van een eigen zwembad in de straat leek uit te komen. Gerard: ”We lieten de uitgegraven kelder van de Stal vollopen met water. Dagenlang hadden we waterpret, totdat het ging lekken. Toen hebben we er een fietsenstalling in gebouwd.”
Foto: de schildering op de zijmuur van ‘De Stal’, in de jaren 90 gemaakt door wijlen bewoner Marcel de Leeuw
Joost van Waert uit de Krommerijnwijk maakte een vuistdik fotoboek met meer dan 800 muurschilderingen, wandreliëfs, gevelstenen en tegeltableaus in onze stad. Inmiddels de derde editie, want ja, elke dag komt er wel wat moois bij. Oost is ruim bedeeld met zo’n 125 werken, 30 meer dan in de vorige editie. Hij reikte het eerste exemplaar uit aan de Utrechtse kunstenaar Jan Is De Man (Niet Zeuren Maar Kleuren) bij diens replica van het Rietveld-Schröderhuis aan de Jutfaseweg.
Muurkunst maakt iedereen blij Onze buurtgenoot heeft er een hele klus aan om alle muurkunst te spotten, uit te zoeken en te indexeren: “Ik fiets en wandel veel door de stad en maak onderweg foto’s als ik bijvoorbeeld een mooie schildering of gevelsteen zie. Vanaf 2019 ben ik gaan uitzoeken wie al die makers zijn. Ik kwam op veel plekken waar ik nog nooit was geweest, met veel leuke contacten met schilders en bewoners. Iedereen wordt blij van muurkunst, daarom wil ik in dit boek graag laten zien hoeveel moois er in de stad is. Het is een echt kijkboek met veel foto’s en niet teveel tekst.”
Zwarte moerbei Wat zijn z’n favorieten? “Een leuke muurschildering vind ik de ‘herkauwende koeien’ op een zijmuur op de hoek Beukstraat en Oudwijkerdwarsstraat in Oudwijk. Echt zo’n tafereel waar je elke dag langs fietst en het pas ziet als iemand je er op wijst. Sommige muurkunst kun je niet missen, zoals ‘Het Dopplereffect’ op de Burgemeester Reigerstraat, een huizenhoog werk. Maar soms valt je oog op een ingetogen gevelsteen, zoals die van Koningslaan 93 aan het Wilhelminapark: ‘zwarte moerbei als recept tegen slangenbeten’, een grapje van de bewoner, huisarts Fischer.”
Kopen Je kunt het boek (3rde editie) vanaf 13 mei kopen voor €25,= bij o.a. Bruna op de Nachtegaalstraat, Broese op de Oudegracht en de VVV-winkel op het Domplein. Of online via Groeten Uit Utrecht.
Muurkunstboek met o.a. de Herkauwende Koeien (Beukstraat, p168)
