Groentetuin van de stad Het volkstuinencomplex Abstede bestaat meer dan 40 jaar. Eeuwenlang verbouwden tuinders hier op de vruchtbare oevers van de Minstroom winterspinazie en rode kool. Abstede was de groentetuin van de (ommuurde) stad! Nu zijn het buurtbewoners die voor hun plezier groente verbouwen of op een bankje genieten van de landelijke rust. Wie kennis wil maken, of gewoon even wil rondstruinen op de tuinen, is van harte welkom op de Open Middagen, iedere eerste zondag van de maanden mei t/m oktober. Tuinders vertellen je dan graag over de geschiedenis van het Minstroomgebied en de eeuwenoude tuinderscultuur in Oost.
Bereikbaarheid De tuinen zijn bereikbaar via de toegangspoort naast Zonstraat 29, of via het openbare voetpad vanaf de kruising Abstederdijk en Oosterspoorbaan. Zie ook google maps of plattegrond hieronder. Meer info: www.tuindersverenigingabstede.nl NB De wachtlijst voor de 60 moestuinen is gesloten.
Familie Stroes Op de Abstederdijk 180a en 188/190 staan nog twee oude boerderijen. Op nummer 180a was het hoveniersbedrijf van de familie Stroes. Tot zijn dood in 1985 bleef de laatste telg van deze familie, Gerardus Stroes jr. in de boerderij wonen. Hij gaf stukjes land in bruikleen aan bewoners van de omliggende straten die er een volkstuin begonnen. Het Stroesterrein is sinds 1982 ook onderdeel van de Tuindersvereniging Abstede.
Gezelligheid bij het verenigingshuis de GladioolHovenier met groentekar op de Notebomenlaan rond 1900 – Het Utrechts ArchiefHet voetpad naar de moestuinen van Abstede – foto: Arnoud WolffPlattegrond. Het gele clubhuis staat op de noordoever
De Haagse straatdichter Sjaak Kroes is graag onder de mensen. Met zijn bakfiets rijdt hij stad en land af, om neer te strijken op pleinen en in parken. Op verzoek schrijft hij ter plekke gedichten. Zoals vandaag in het Wilhelminapark in de eerste lenteweek. Deze stek onder de honderdjarige bomen is zijn favoriet: “Genoeg mensen die langslopen én aandacht hebben voor mijn poëzie. Ik kom hier dan ook graag!”
Liefhebben Zijn eerste klant vandaag is een terugkerende: Henk Tennekes, in Oost ook bekend als de maker van meditatiebankjes voor het goede doel Keti Utuli. “Sjaak gaat een gedicht maken voor mijn kleinkind Philou, net 7 maanden oud. Haar naam betekent iets als ‘liefhebben’. Ik heb een fotoalbum van haar eerste maanden meegenomen, hopelijk geeft het Sjaak extra inspiratie. Ik ben benieuwd wat er straks uit de pen vloeit, ik word altijd heel blij van zijn gedichten.”
Bekijk en beluister Sjaak die vorig jaar op deze plek voordroeg uit eigen werk: Lente!
Henk Tennekes en dichter Sjaak Kroes – foto: Arnoud Wolff
De Utrechtse tv-zender U In De Wijk filmt sinds een jaar ook in Oost. Reporters zijn bewoners die na een kleine training op pad gaan om buurtverhalen in beeld te brengen. Een soort Oostkrant dus, maar dan met microfoon en camera in de hand. Zo maakten Noud van Grieken en Ed Spil vandaag een item over Plus-hockey (sport voor ouderen) op de hockeyvereniging Kampong.
Zonder ervaring op pad U In De Wijk bestaat al 15 jaar en is in steeds meer wijken actief, sinds eind 2023 ook in Oost. “Ik had geen enkele ervaring, toen ik een vacature bij deze lokale omroep voorbij zag komen”, vertelt Noud, vandaag de reporter van dienst. “Maar het blijkt mijn roeping, zo voelt dat. Lekker eropuit en mensen vragen naar hun drijfveren en plannen, heel erg leuk! En misschien is het een opstap naar de ‘grote’ mediawereld, ik wil er mijn beroep van maken.”
Burgerjournalistiek Ed, vandaag de cameraman, is een ervaren kracht en legt uit hoe U In De Wijk werkt. “Het concept is eenvoudig, we moeten over elke wijk wekelijks een uitzending maken van ongeveer 15 minuten. Het wordt uitgezonden op het lokale tv-kanaal Ustad. We werken met bewoners, het wordt ook wel burgerjournalistiek genoemd. Het idee is dat bewoners goed weten wat er lokaal speelt en daarom aansprekende items voor de kijker kunnen maken. We geven training en begeleiding, maar enthousiasme en een beetje lef om op mensen af te stappen zijn de belangrijkste eigenschappen. Onze reporters krijgen veel vrijheid om onderwerpen te zoeken en daar items over te maken. Sport, cultuur, nieuwe winkels, historie en maatschappelijke items, alles kan mits het lokaal is, nieuwswaarde heeft en dicht bij de mensen staat, dat is onze kracht.”
Doe mee! De tv-zender zoekt bewoners uit Oost die mee willen doen. Het is vrijwilligerswerk. Ervaring, leeftijd of achtergrond zijn onbelangrijk, enthousiasme des te meer. Aanmelden kan via info@uindewijk.nl waarna eindredacteur Ruben Driessen, een professionele kracht, contact opneemt. En wie weet, zien we ook u in de wijk!
Reporter Noud en cameraman Ed in actie op SV Kampong – foto: Arnoud Wolff
Het buurthuis van Sterrenwijk gaat wegens verbouwing een jaar dicht. Daarom wijken de koks van Buurtbuik tijdelijk uit naar De Kwekerij, de nieuwe campus met kleurrijke flats achter het Diak.
Tegen voedselverspilling Buurtbuik kookt elke maandag een heerlijke drie gangen maaltijd (vegetarisch) voor de buurt. Gratis. Lokale supermarkten, winkels en horeca schenken de ingrediënten (vooral groente en fruit) die aan het eind van de winkeldag zijn overgebleven. Zo gaat Buurtbuik verspilling van voedsel tegen. Het is daardoor wél elke maandag een verrassing voor de koks wat ze aangeleverd krijgen, maar met ervaring, creativiteit en vooral veel enthousiasme maken ze er iets lekkers van. Oost is welkom vanaf 17:30 uur. Reserveren hoeft niet, maar als je zeker wilt zijn van een plekje kun je mailen naar utrecht@buurtbuik.nl. En wil je meehelpen in de kookploeg? Ook dan kun je mailen. Of schuif op een maandag een keertje aan.
Abstede was eeuwenlang de groentetuin van de (ommuurde) stad. Op de vruchtbare gronden langs de Minstroom verbouwden hoveniers groente en fruit om te verhandelen op de stadsmarkten. Het rijke tuindersverleden van Abstede is nog duidelijk zichtbaar in de vele oude hovenierswoningen, het langgerekte stratenplan (Abstederdijk, Notenbomenlaan en Zonstraat), de volkstuinen, dierenweide en meerdere groengroepen. In 2013 kreeg het ‘dorp’ de status Gemeentelijk Beschermd Stadsgezicht om het karakter en de sfeer te behouden. Nu, tien jaar later, blijkt uit een evaluatie dat zo’n status werkt.
Strijd tegen sloop Als buitengerecht had Abstede eeuwenlang eigen regels en cultuur. Het tuindersleven was een hard bestaan, het katholieke geloof werd streng beleden. Bewoners hebben altijd moeten strijden om niet opgeslokt te worden door de uitdijende stad. Zo dreigde in de jaren 60 nog grootschalige sloop toen de gemeente plannen presenteerde om dwars door Abstede een vierbaans autoweg aan te leggen richting het stadscentrum (lees: Hoog Catharijne). Daarop volgde jarenlange protesten en acties. Die hadden succes, want de plannen gingen uiteindelijk van tafel. Abstede bleef behouden.
Grip op leefomgeving Door geregeld overleg met de gemeente willen de huidige bewoners een dergelijke strijd voorkomen. De status Gemeentelijk Beschermd Stadsgezicht is vooralsnog uniek binnen de gemeente Utrecht (er zijn zes rijksbeschermde buurten) en biedt bewoners van Abstede meer (wettelijke) mogelijkheden om grip te houden op het karakter en de sfeer van hun buurt. Er zijn al successen geboekt. Zo gelden Park Oosterspoorbaan en het nieuwe woonbuurtje Hieronymuserf als geslaagde inpassingen, zo is te lezen in de evaluatie. Hoewel de nieuwe omgevingswet extra waarborgen biedt om stadsgezichten te beschermen, wijst de verantwoordelijke wethouder in een raadsbrief op een belangrijke meerwaarde van de status: het versterkt de trots en het buurtgevoel bij bewoners.
Meer info De gemeentelijk afdeling Erfgoed heeft in 2010 een lezenswaardig rapport gemaakt over de historie van het Minstroomgebied, met veel oude foto’s en kaarten. Een aanrader! Daarnaast herinneren in het hele gebied meerdere vormen van streetart aan het tuindersverleden, zoals dit gedicht, deze schildering en dit tegeltableau. Wie meer wil weten over dit gebied en/of de status Gemeentelijk Beschermd Stadsgezicht kan per mail contact opnemen met de bewonersgroep.
Wandelroute Minstroom De bewonersgroep Minstroom heeft een Wandelroute Minstroom uitgestippeld die je langs de belangrijkste historische plekken voert. Startpunt is de Aloysiuskerk, eindpunt het Hieronymushuis. Je kunt ‘m in twee richtingen lopen, de lengte is ongeveer een kilometer.
Eeuwenoud tuindersgebied langs de Minstroom – Arnoud WolffBewoners geven raadsleden een rondleiding door AbstedeHieronymuserfTuindersverenigingDierenweide AbstedeAbstederdijk (19e eeuw)Hovenier (rond 1900)Aloysiuskerk in jaren 30
Het studentencomplex IBB (Ina Boudier Bakkerlaan) is eind jaren 60 gebouwd. Er wonen nu 1.300 studenten, verdeeld over woonunits van acht tot vijftien studenten. Plannen om de gebouwen over vijf jaar te vervangen door grotere studentenflats liggen klaar. Gaat de unieke sfeer in dit hechte buurtje straks verloren? Nu het nog kan gaat bewoner en student journalistiek Milou Idink op zoek naar de verhalen achter die vaak raadselachtige huisnamen.
De vijftien bewoners van Huize Bertus Beer vormen een hechte familie. Ze eten elke avond samen aan een grote tafel en ondernemen van alles. De huisnaam dragen ze met trots en staat ook in koeienletters boven de ...
Huize Tintle heeft drie kelders die al tijden afgesloten zijn. Twee jaar geleden kwam er een klusjesman langs die een van de kelderdeuren openmaakte. Er kwamen nóg een deur en een luik naar de kruipruimte tevoorschijn. De ...
Tegenover het pand van de HKU staat Huize Geepenbak, in de volksmond ook wel Huize Geep genoemd. Geep is een vis, geliefd onder zeesportvissers. Maar waarom draagt een studentenhuis de naam van deze straalvinnige vis uit de ...
De posters, stickers en stempels maken het onmisbaar als je binnenkomt: welkom in Huize Mand! In comfortabele joggingpakken met het huislogo erop geprint zitten de huisgenoten samen op de bank. De winkelmandjes als lampenkappen zie je vanaf ...
De gemeente en ontwikkelaars hebben plannen om het Stadion Galgenwaard uit te breiden en het gebied eromheen opnieuw in te richten. Architectenbureau Mecanoo had eerder al een gebiedsvisie gemaakt, collega MVSA heeft de plannen verder uitgewerkt. Bekijk de (eerste) (sfeer)beelden.
Tankstation verdwijnt De gemeente ziet graag meer woningen, kantoren en horeca in en rondom de Galgenwaard. Daar komt ruimte voor, doordat het tankstation (BP) gaat verdwijnen als over enkele jaren het huurcontract afloopt. De afrit kan daarna strakker langs de Waterlinieweg lopen. Daarnaast heeft FC Utrecht onlangs het stadion gekocht, samen met een projectontwikkelaar. Sloop van het oude Van Lanschotgebouw op de hoek van het stadion komt daarmee dichterbij en ook dat levert ruimte op. En als parkeren straks onder de grond kan, komt er nog meer ruimte vrij.
Nieuw plein Resteert de vraag: hoe gaat de vrijkomende ruimte ingevuld worden? Mecanoo heeft een visie Stadionpark Galgenwaard gemaakt. Dat voorziet in nieuwe flats (500 tot 1000 woningen met uitzicht op het veld), kantoortorens, extra (top)sportfaciliteiten en – als het aan FC Utrecht ligt – meer toeschouwers die wedstrijden kunnen bekijken, nu 24.000, straks 29.000. Eyecatcher wordt een nieuw plein tussen stadion en Waterlinieweg. Thijs van Es grapte al dat FC Utrecht daar het winnen van de Champions League kan vieren. De visie is verder uitgewerkt door het bureau MVSA Architects en eind oktober 2024 gepresenteerd.
Zorgen om groen en verkeer Bewoners in de nabij gelegen buurten hebben al aangegeven zorgen te hebben over toenemend autoverkeer en hogere parkeerdruk (vooral op wedstrijddagen) als hier meer mensen gaan wonen, werken en recreëren. Op spitstijden staat het verkeer nu al vast op en rond het Stadionplein. Daarnaast ligt Galgenwaard aan de oever van het Krommerijnpark. De plannen voorzien in bruggen over het water om het stadion en de aan de overkant gelegen sportvelden te verbinden. Natuurliefhebbers en bezoekers van het park hebben zorgen dat deze uitbreiding ten koste gaat van het groen en de biodiversiteit.
Gepresenteerd ontwerp Stadion Galgenwaard en omgeving – copyright MVSA Architects
De tien vaste bewoners van het kraakpand aan de Burgemeester Reigerstraat noemen zich Huize Pluk, een link naar het beroemde kinderboek Pluk van de Petteflet van Annie M.G. Schmidt. En net als in de Petteflet zoemt het in Huize Pluk van de activiteiten, ook voor de buurt. Je kunt er workshops volgen, films kijken, theater maken, meedoen aan jamsessies, gedichten maken en knutselen.
Werkplaats voor iedereen Illustrator en theatermaker Emy is begeleider bij het nieuwe initiatief van Huize Pluk, de Tegenwerkplaats. “Ik mag hier werken aan mijn kunstprojecten, heel fijn. In ruil help ik bezoekers die óók in dit atelier willen knutselen. Daarvoor verzamelen we gebruikte materialen (hout, stoffen, touw, servies, plastic en verf) en tweedehands gereedschappen (kwasten, scharen, messen, hamers, schroevendraaiers etc.). Buurtgenoten kunnen vervolgens met deze materialen en gereedschappen creatief aan de slag. We helpen waar nodig. Gratis, de Tegenwerkplaats is open voor iedereen! Dus heb je materialen over, breng ze langs! En wil je zélf iets maken, ook dan ben je van harte welkom. En kinderen zijn zeker welkom! Heb je vragen of wil je een afspraak maken? Bel/app: 06-13509600.”
Met dank aan de buren De buurt samenbrengen en inspireren is een doel van Huize Pluk, zo vertelt Mus, een van de tien huisgenoten. “Net als Pluk van de Petteflet waren we op zoek naar woonruimte, en dat is hier gelukt. Maar we willen ook dat dit een plek van creativiteit en ontmoeting wordt, waar bezoekers met een open blik naar de wereld en elkaar leren kijken. Al onze workshops, optredens, events en rondleidingen zijn daarop gericht. En ja, het pand ziet er aan de buitenkant niet superstrak uit, maar we werken hard en het gaat er van binnen echt leuk uitzien! We krijgen daarbij veel hulp van buren. Zo geven ze ons bijvoorbeeld elektra, water en de mogelijkheid om te douchen. Hartverwarmend! We willen de buurt daar graag voor bedanken.”
Samen dingen maken Ook creatieve buurtbewoners die zelf workshops en events willen organiseren ontvangt Huize Pluk met open armen. “We hebben zoveel verschillende ruimtes, alles kan hier”, vervolgt Mus enthousiast. “In onze stad zijn ruimtes schaars en kosten vaak veel geld. Dat is een grote drempel voor wie creatief bezig wil zijn of iets wil organiseren. Wij bieden graag een alternatief door spullen, ruimte, ideeën en talenten met elkaar en de buurt te delen. Zoals in de Tegenwerkplaats. Samen dingen maken, daar geloven we in. Daarom is iedereen hier welkom! Volg Huize Puk op instagram @pluk_utrecht voor aankondigingen. Via collectief.pluk@protonmail.com kun je ons bereiken. En aanbellen kan altijd!”
Beluister ook de podcast met de bewoners van Huize Pluk.
Achtergrond Waarom staan deze panden al tien jaar leeg? De eigenaar wil er 12 appartementen realiseren met op de begane grond winkelruimte en daaronder een parkeergarage. Hij heeft ook het achtergelegen pand Wagendwarsstraat 48 aangekocht om die te slopen voor een inrit naar de parkeergarage. Echter hebben eigenaar en gemeente een conflict gekregen over de geplande garage met uitrit. In 2020 stelde de rechter de gemeente in het gelijk om een vergunning te weigeren. Bemiddeling door wijkraad, naburige winkeliers, collega projectontwikkelaars, vrienden en bekenden heeft niks uitgehaald, de zaak zit muurvast. In de periode 2018-2019 is het conflict ook uitgebreid besproken in de gemeenteraad, zie de raadsbrief en antwoorden op schriftelijke vragen.
Bewoner Mus wil graag dat Huize Pluk een plek wordt voor de buurt – foto: Arnoud WolffTheatermaker Emy helpt wie wil knutselen in de Tegenwerkplaats – foto: Arnoud WolffNet als Emy en Mus nú, leefde Pluk in de jaren 70 in een tijd van woningnood.De woning aan de achterliggende Wagendwarsstraat is ook gekraakt – foto: Arnoud WolffLenteschoonmaakactie met de buurt – foto: Arnoud Wolff
In de Tweede Wereldoorlog jaagde de spijkerharde Sicherheitsdienst (SD) op verzetsmensen en politieke tegenstanders van nazi-Duitsland. De SD ging letterlijk over lijken, berucht was de kelder annex martelkamer onder haar kantoor op Maliebaan 74. Eén verzetsstrijder kregen ze al die jaren maar niet te pakken, ene Dr. Max, leider van het Utrechtse en landelijk verzet, o.a. organisator van de grote spoorwegstaking in 1944 en verspreider van verzetskrant Vrij Nederland. Pas tegen het einde van de oorlog viel het kwartje: Dr. Max bleek al die jaren pal naast de SD te wonen, op Maliebaan 72Bis. Ze heette Marie Anne Tellegen, tot groot ongeloof van de SD, want … kon een prominente, succesvolle verzetsleider ook een vrouw zijn??? Hun buurvrouw bovendien? De letters M en A verwezen naar haar voornaam, de X stond voor ‘onbekend’. Dr. Max, de grote onbekende, in ieder geval voor de bezetter.
Bloemenmonument Sinds vrijdag 22 november 2024 heeft Marie Anne Tellegen op de Maliebaan een bloemenmonument, net als de Utrechtse verzetsstrijders Trui van Lier in het Wilhelminapark en Truus van Lier bij de Singel. Wethouder Eva Oosters stopte daarvoor samen met een familielid van de verzetsleider 2.700 ecologische bollen (Narcissus Yetfire, geel met oranje kroon) in de groenstrook tegenover Maliebaan 72Bis, de oude woning van Dr. Max. Elk voorjaar zal de verzetsnaam als eerbetoon opbloeien. De wethouder onthulde ook een infobord als onderdeel van het bloemenmonument. Bord en bollen zijn een initiatief van buurtbewoner en stadsgids Anneke Ellerbroek.
Wie was Dr. Max? Marie Anne Tellegen (1893 – 1976) woonde in een bovenwoning aan de Maliebaan. Ze was de rechterhand van burgemeester Van Pelkwijk. Toen die in 1942 door de bezetter gedwongen werd om af te treden, hield ook zij het voor gezien. Ze was een uitmuntend regelaar en netwerker en werd de onderburgemeester van Utrecht genoemd. Van die kwaliteiten profiteerde het verzet, zowel lokaal als landelijk. Zo zorgde ze voor papier en inkt voor de illegale drukkerij van Vrij Nederland aan de Maliebaan, en regelde ze ook de verspreiding van deze illegale verzetskrant, een zeer riskante job. In 1944 zette ze een landelijk, klandestien netwerk op om 30.000 stakende spoorarbeiders en hun gezinnen van geld, bonnen en voedsel te voorzien. Dat ze voor een verzetsstrijder op de gevaarlijkste plek denkbaar woonde, pal naast de beruchte Sicherheitsdienst, zag ze juist als voordeel: “Hoe dichter bij de vijand, hoe veiliger.” Na de oorlog werden haar inzet, grote moed en leiderschap beloond met de belangrijke functie directeur van het Kabinet der Koningin, eerst voor Wilhelmina, later voor Juliana.
Toespraak en documentaire Voorafgaand aan de onthulling van het bloemenmonument sprak historicus Ad van Liempt uitgebreid over Marie Anne Tellegen en welke rol zij speelde in de vrouwen emancipatie voor, tijdens en na de oorlog. Lees hier zijn toespraak. Bekijk ook de documentaire over Dr. Max.
2.700 bollen in de grond om vanaf volgend jaar in het voorjaar de verzetsnaam Dr. Max op te laten bloeien – foto Eric RoeskeInitiatiefnemer en buurtbewoner Anneke Ellerbroek bij het nieuwe infobord – foto: Arnoud WolffMarie Anne Tellegen aan het werk op het stadhuis rond 1936 – Het Utrechts ArchiefMarie Anne Tellegen op het bordes van Paleis Soestdijk als directeur van het Kabinet van de Koningin (1952) – Nationaal Archief | Joop van BilsenVrouw met fiets bij nr 72, de woning van Marie Anne Tellegen, met daarnaast het kantoor van de Sicherheitsdienst op nr 74 (met vlaggen) rond 1943 – Het Utrechts Archief
Elke zaterdagmiddag gonst het van de activiteit in de garage van het Rode Kruisgebouw aan de Koningsweg. Voedselbank Oost reikt dan voedselpakketten uit aan zo’n 45 wijkbewoners die in financiële nood verkeren. Walter Kronenburg (76), al tien jaar coördinator, vertelt vol passie over zijn werk.
“Het is belangrijk om niet te oordelen,” begint Walter. “Deze mensen zijn kwetsbaar. De stap om hulp te zoeken is vaak groot, vanwege trots of schaamte. Buitenstaanders roepen makkelijk: ‘Ga gewoon werken.’ Zo simpel is dat niet! Iedereen kan plots in grote schulden terecht komen door scheiding, ziekte, werkloosheid of verslaving. We doen altijd een grondige intake. Alleen wie écht geen geld heeft voor basisbehoeften als voedsel komt in aanmerking. Zodra iemand zijn leven weer op de rit heeft, stopt de deelname.”
Grote betrokkenheid Op de zaterdag vult een team van vijf vrijwilligers de tassen. Ze houden rekening met dieetwensen en gezinsgrootte. “Het zijn jonge helpers,” vertelt Walter. “Dat houdt me scherp, want we hebben vaak pittige discussies over armoede, onrechtvaardigheid en andere politieke kwesties. Hun maatschappelijke betrokkenheid is groot. Wat ons bindt, is het persoonlijke contact met de deelnemers, dat vinden we zeer waardevol. Zo kreeg ik laatst een telefoontje van een eenzame deelnemer die even een praatje wilde maken vanuit het ziekenhuis.”
Donatie welkom! “Voedsel wordt hier nooit verspild. Kort houdbare producten die op zaterdag overblijven gaan naar het buurthuis in Sterrenwijk. Daar koken vrijwilligers van BuurtBuik elke maandag een gratis driegangenmaaltijd voor buurtbewoners, ook een mooi initiatief.” Tot slot doet Walter nog een oproep: “Donaties zijn altijd welkom! Hiermee kopen we wasmiddel, tandpasta, shampoo, maandverband en koffie om de voedselpakketten aan te vullen. Belangrijk, want Voedselbank Oost is geen supermarkt, we kunnen alleen geven wat we binnenkrijgen.”
Wil je ook doneren (geld of etenswaren), of wil je als vrijwilliger helpen? Bel of app Walter via 06-40663706 of mail.
Walter (2de van rechts) en vrijwilligers – foto: Sandra Röling
