In Oost staan zo’n 220 parkeerautomaten, plekken waar bezoekers kunnen betalen voor parkeren. Maar sinds begin dit jaar zijn er 107 buiten werking gesteld, ongeveer de helft. Binnenkort zullen ze uit het straatbeeld verdwijnen. “Niet meer nodig”, zo schrijft de gemeente op haar website. De parkeer-apps hebben hun rol blijkbaar overgenomen. Naar verluid blijft in elke straat binnen 175 meter een automaat beschikbaar.
Parkeerautomaten die weggaan: lijst
Meer info op de parkeersite v/d gemeente.
Nieuwe expositie in Moving Gallery! Vanaf zaterdag 10 februari kun je zogenoemde hyperrealistische kunstwerken bekijken (en kopen). Kunst die echt lijkt. Maar let op: het zijn niet knap nageschilderde foto’s. In tegendeel, galeriehouder Arnoud van Mosselveld heeft van elf kunstenaars beelden geselecteerd waarvan een foto niet bestaat. Echter dan echt, zou je kunnen zeggen, want de kunstenaars voegen een artistieke lading toe aan de werkelijkheid. De titel van de expositie ‘Echter!’ heeft dan ook een dubbele betekenis: de kunst lijkt echt, echter is het interessanter dan dat. Kunst met een kanttekening.
Op Scherp
Deze expositie sluit aan bij de tentoonstelling ‘Op Scherp’ in het Centraal Museum Utrecht, die gewijd is aan foto- en hyperrealisme in de schilderkunst. Deze expositie heeft als vertrekpunt een Utrechtse verzameling Amerikaanse fotorealisme uit begin jaren 70. Het is de moeite waard om beide nauw verwante exposities te bezoeken.
Deelnemers aan Echter!:
Jhonie van Boeijen, Caja Boogers, Jeffrey Dunsbergen, Bobbi Essers, Jasper Hagenaar, Lieven Hendriks, Nonna Hoogland (keramiek), Florens Kool, Onno Meeuwsen, Robin Speijer en Ina van Zyl.
Expositie Echter!
Opening 10 feb om 16:00 uur
Looptijd: 10 feb – 15 maart
Adres: Mgr. van de Weteringstraat 69
Open: vr-za-zo 12:00 – 17:30 uur
Meer info: www.movinggallery.nl/
Rechtenstudent Trui van Lier (1914-2002) startte in de oorlog een crèche met de naam Kindjeshaven op de Prins Hendriklaan (het pand waarin nu ijssalon Vorst zit), vlakbij het Wilhelminapark. Samen met Jet Berdenis van Berlekom wist ze zo 150 Joodse kinderen veilig door de oorlog te loodsen. Het succes van een masterplan.
Eerst vertrouwen wekken
In de jaren dertig nam het Joodse gezin Van Lier aan de Willem de Zwijgerstraat al joodse vluchtelingen uit Duitsland op. Trui, rechtenstudent en lid van UVSV (ze was praeses in 1937/38), hoorde van hen over baby’s en peuters van opgepakte Joodse gezinnen die aan hun lot werden overgelaten. Daarom begon ze een kinderopvang met de naam Kindjeshaven. Haar vriendin en – heel handig – gediplomeerd kinderverzorgster Jet Berdenis van Berlekom (1920-2010) trad bij haar in dienst. Eerst vingen ze kinderen op van de gegoede burgers uit de buurt om vertrouwen te wekken bij de bezetter. Later kwamen er kinderen via voogdijraad, kinderpolitie en kinderziekenhuis. De crèche groeide gaandeweg uit tot een kinderpension.
Samenwerking met studentenverzet
Daarna volgden de kinderen waar het Trui écht om te doen was: die van (Joodse) onderduikers die met een (huilende) baby niet bij een onderduikadres konden aankomen, of van Joden die opgepakt en gedeporteerd waren. Vanaf 1943 nam het aantal opgevangen kinderen van Joodse komaf toe tot meer dan de helft, mede omdat Kindjeshaven nauw ging samenwerken met de studentenverzetsgroep Het Utrechts Kindercomité.
Levensgevaarlijk
Zoveel kindjes met Joods uiterlijk begon op te vallen in de buurt. En dat was levensgevaarlijk, omdat in de nabijgelegen Kromhoutkazerne (nu bacheloronderwijs University College) en rond het Wilhelminapark veel Duitsers en nsb-ers waren ingekwartierd. Tóch wisten Trui en Jet de opvang met goede organisatie, vlotte babbel en vooral grote moed open te houden en vermoedelijk ook vanwege de opvang van kinderen die buitenechtelijk verwekt waren door Duitsers. Als de Duitse vader naar het oostfront moest, ging de voogdij tijdelijk over naar de Ortskommandant, de hoogste in rang in Utrecht. Die was maar wat blij dat Kindjeshaven zijn opgedrongen opvangprobleem oploste …
De inval
In 1944 kwam de langverwachte inval. Maar Trui was gelukkig elders en Jet wist zich vrij te praten. Wel stond Jet er die laatste maanden alleen voor. Uiteindelijk stopte Kindjeshaven in februari 1945 vanwege een tekort aan elektra, water en verzorgingsproducten als zeep. Naar verluid hebben ze met hun opvang in de oorlog meer dan 150 kinderen kunnen redden.
Meer over Kindjeshaven
Bekijk de indringende en zeer informatieve film over Trui, Jet, Kindjeshaven en de verzetsgroep Het Utrechts Kindercomité, met de titel Omdat hun hart sprak. Journalist Ellen Visser schreef een artikel in de Volkskrant.
Familie van Truus
Trui is een oudere nicht van de bekende verzetsvrouw Truus van Lier (1921-1943) die in 1943 de foute politiechef Gerard Kerlen doodschoot. Die werd snel daarna opgepakt en stierf voor het vuurpeloton. Als eerbetoon staat voor haar ouderlijk huis naast het Rietveldschröderhuis een gedenkbord. Langs de Singel herinneren een bloemenmonument en een standbeeld aan de verzetsdaad van Truus. Daarnaast schreef Jessica van Geel in 2022 een biografie over Truus. Trui kreeg in onze stad minder aandacht, maar daar komt verandering in!
Eerbetoon aan Trui
Op initiatief van achternicht Michèle van Lier kreeg ook Trui een bloemenmonument. Daarvoor zijn 3.000 boshyacinten in de vorm van de letters ‘Trui’ in het talud van de Koningslaan geplant. Ieder voorjaar zal haar naam blauw opbloeien, goed zichtbaar vanuit het Wilhelminapark. De speeltuin is in april 2024 officieel hernoemd tot Trui van Lier Speelkwartier, toepasselijk, omdat ze graag met de kindjes in het park speelde. Dankzij crowdfunding kreeg de speeltuin twee sierpoorten met haar naam in gouden letters, met bovenop een groot hart van goud. Een spoor van 150 gouden hartjes verbindt de speeltuin met de oude kinderopvang aan de Prins Hendriklaan. Bloemen, speeltuin vormen één groot monument om de naam Trui van Lier levend te houden.
Oost is een historische wandeling rijker! Een 4 km lange route voert je langs eeuwenoude panden en bijzondere plekken waar de geschiedenis van Oost is geschreven. De vaak fascinerende verhalen lees je onderweg op 23 messing gevelbordjes. Sterre Hijlkema van Sterre & Stad tekende voor het idee en de uitvoering, ondernemersvereniging Het Fluwelen Handvat voor de financiële support. Sterre is blij en vooral trots dat het allemaal gelukt is. “Met deze wandelroute willen we Oost verbinden.”
Monumentale klus
“Nu de bordjes zijn gemonteerd ben ik wel opgelucht”, vertelt Sterre. “Wat een klus! Om al die bordjes te mogen plaatsen heb ik een jaar lang moeten overleggen met alle pandeigenaren (soms in Chinese handen). Het zijn vaak eeuwenoude monumenten, dus ook de gemeente moest toestemming geven, het is tenslotte erfgoed dat we allemaal koesteren. En dan nog overleg met gidsen en historici over de informatie, verhalen en beeldmateriaal. Soms is er zóveel te vertellen, lastig om keuzes te maken. Maar het is allemaal gelukt!”
QR-codes en routekaart
Bij het samenstellen van de route kreeg Sterre hulp van de ervaren stadsgidsen van ’t Gilde die ook de wandelingen van de Oostkrant begeleiden. “De informatie op de bordjes is natuurlijk beperkt vanwege het formaat. Daarom hebben we QR-codes toegevoegd die doorlinken naar extra informatie en historische foto’s van de betreffende locatie. Op de uitgebreide website zijn alle verhalen en foto’s verzameld en kun je ook de routekaart openen. Handig voor onderweg!”
De route
Startpunt van de route is het Maliehuis (ooit Herberg Het Gulden Vlies, in 1637 omgebouwd tot clubhuis voor het maliespel) aan het begin van de Maliebaan. Als je de Maliebaan vervolgens afloopt en daarna de spoorweg oversteekt, bereik je via de Emmalaan, het Wilhelminapark en de Zonstraat het eindpunt van de wandeling, het Spoorwegmuseum. Dat huist in het oude Maliebaanstation dat dit jaar haar 150 bestaan viert, een extra reden om de route te lopen!
Meer info en routekaart: www.historischewandelingoost.nl
Heb je een idee om ons stadsie nóg toffer te maken? Meld je aan bij Awesome Utrecht en maak kans op €1.000 om het ook uit te voeren. Op dinsdag 6 februari wordt in café Kweekvijver uit vijf geselecteerde ideeën een winnaar gekozen. Die krijgt het geld handje contantje mee. Heb je géén idee, maar laat je je graag omverblazen door de vindingrijkheid van buurtgenoten? Ook dan ben je die avond van harte welkom!
Zonnestelsel op Schaal
The Awesome Foundation is een wereldwijde beweging van (jonge) mensen die met een beperkte, gezamenlijke investering toffe ideeën werkelijkheid laten worden. Geen commercie, politiek of overheidssubsidie: de organisatoren (’trustees’) stoppen eigen geld in de prijzenpot. Het gaat puur om creatieve, opmerkelijke ideeën, waarvan iedereen in de zaal direct wild enthousiast wordt. Sinds 2009 zijn meer dan 6.600 ideeën via Awesome gerealiseerd. Sinds 2017 heeft Awesome ook een afdeling in Utrecht, de organisator van deze avond. Ter inspiratie: een winnend idee dat grotendeels in Oost is uitgevoerd, is het Zonnestelsel op Schaal.
Dien je idee uiterlijk 23 januari in via deze link.
Kijk voor criteria en tips op www.awesomeutrecht.nl
Presentatie: dinsdag 6 februari
Start 20:00 uur (inloop 19:30 uur)
Locatie: Café Kweekvijver
Toegang: gratis
De vuilnisman verdwijnt langzaam uit het straatbeeld van Oost nu ook restafval in de ondergrondse container moet. Dit zogenoemde Nieuwe Inzamelen heet een service voor de burger, want je kunt een vuilniszak (gratis) wegbrengen zodra die vol is. Maar bij sommige containers regent het klachten: ze zitten snel vol en vuilniszakken hopen zich op. De Antoniushof is zo’n beruchte plek. Bewoners zijn de rommel zat en beleggen een infoavond in buurtcafé Jan Primus. Schone Stad Coach Robert Campuysen legt uit wat bewoners zélf kunnen doen om een vuilnisbelt te voorkomen.
Forse boetes
“Als een container vol is, mag je een vuilniszak er niet bij plaatsen. Dus óf mee terug naar huis, óf doorlopen naar een container verderop, hoe vervelend dat ook is. Maar ja, niet iedereen heeft daar zin in. Wel goed om te weten: onze boa’s zoeken altijd naar adreslabels . Vorig jaar hebben ze in de hele stad 1.750 boetes van €100 opgelegd.”
Verstopt door karton
“De meeste containers zijn uitgerust met een sensor. We monitoren daarmee continue hoe vol ze zijn. De ophaalroutes worden dan zo gepland dat ze tijdig geleegd worden. Containers zitten daardoor zelden 100% vol. Toch melden bewoners geregeld dat de klep niet meer open gaat. De container zit dan verstopt. Boosdoeners zijn uitpuilende 60 liter vuilniszakken en grote stukken karton die na het sluiten van de klep het draaimechanisme klemzetten. Daarom mijn tip: breng je vuilniszak weg als ie minder dan 90% vol zit en scheur karton in kleinere stukken. En prop het niet met geweld in de container.”
Zelf oplossen
“De sensoren kunnen verstoppingen niet altijd detecteren. Bewoners kunnen ons helpen door een verstopping te melden via onze website of de meldkamer 14-030. Nog mooier: los een storing zelf op! Je kunt van mij een sleutel en een stamper in beheer krijgen. Daarmee open je de zijkant van een container en duw je eenvoudig een vastzittende zak of stuk karton de bak in. Het is een snelle manier om bijplaatsingen te voorkomen. Ik heb in Oost al meerdere sleutels en stampers uitgegeven. Mail naar samenschoon@utrecht.nl als je interesse hebt.”
Meer info over het Utrechtse afvalbeleid: www.utrecht.nl/wonen-en-leven/afval/
Homeruslaan 30 kent een rijke geschiedenis. In Oost is het winkelpand vooral bekend als snackbar (Friends tot aan 2024). In de oorlogsjaren zat er een sigarenzaak, met in de kelder een geheime, nooit ontdekte telefooncentrale van het verzet. Prins Bernard bezocht het pand direct na de bevrijding en sprak tegen de verzetsmensen over ‘onschatbare verdiensten voor het Vaderland’.
Nooit ontdekt
De wieg van Ingrid Steenbeek (in 1958 geboren in de Emmakliniek) stond in het woonhuis achter de winkel. “Mijn tante Besseltje (Bes) van Beek (1901-1993) begon als 14 jarige als dienstmeisje en behaalde later in de avonduren haar middenstandsdiploma. Vervolgens opende ze hier een sigarenzaak. In de oorlog mocht het verzet in de grote kelder een telefooncentrale, diverse radioapparatuur en een drukpers neerzetten. Ondanks de vele Duitsers die in de zaak hun dagelijkse rookwaren kochten, werd de kelder nooit ontdekt, zelfs niet tijdens meerdere invallen.”
Onlogische plattegrond
“Het winkelpand zat namelijk complex in elkaar, met een woonhuis achter de winkel die je via een lange gang bereikte. De kelderdeur zat halverwege de gang, ter hoogte van het portiek in de Lindestraat, de opgang voor de bovenburen. Tijdens invallen zochten de Duitsers overal, maar op deze plek direct achter het portiek verwachtten ze geen binnendeur, laat staan een trap naar beneden. Duitsers hadden namelijk geen idee dat dit soort panden ook een kelder konden hebben.”
Dekmantel
“Wél een probleem was dat winkel en achterhuis één en dezelfde ingang hadden. Het geregelde avondbezoek van telefonisten, drukkers en koeriers viel natuurlijk wel op, zeker bij de nieuwsgierige nsb-ers in de straat. Een soort van dekmantel was dat buurtgenoten ook buiten openingstijden bij de zaak konden aankloppen voor sigaretten of sigaren. En ook de kostgangers van de kamer die ze verhuurde, liepen in en uit. Bezoek was dus niet per definitie verdacht. Mijn tante vertelde ook dat de Duitsers dol waren op gratis snoep, koek en rookwaar. Dus ze relaxten liever in de winkel dan dat ze heel fanatiek gingen zoeken naar onderduikers en verzet.”
Gezellige buurtwinkel
“Na de oorlog kende de stad grote woningnood, daarom woonde ons gezin in bij mijn tante. Ik herinner me een gezellige buurtwinkel. De toonbank stond links. Rechtsachter was een gezellig zithoekje voor koffie (’s ochtends) of thee (’s middags). Daar werd wat afgekletst! Doordeweeks was de zaak eigenlijk de huiskamer, alleen op zondag ontvingen we bezoek in het achterhuis. Toen mijn tante met pensioen ging, wilde ze dolgraag een opvolger in de zaak die eigenhandig had opgebouwd. Het werd een snackbar, maar ook die had veel aanloop uit de buurt.”
Na 20 jaar frites en kroketten bakken stoppen Hellen & Johny met Friends, de (buurt)snackbar aan de Homeruslaan, tegenover het oude pand van het Stedelijk Gymnasium. Ze zijn de 70 voorbij en het huurcontract liep af, een goed moment om met pensioen te gaan.
Culinair erfgoed
Hoewel ze bescheiden zijn, willen ze op deze laatste dag tóch even op de foto (‘Oostkrant, goeie krant!’). Wél met de bedankkaarten in de hand die ze kregen van de buurt. Zoals van buurjongen Sjoerd, die schrijft “Bedankt voor u jarenlange fijne snekbar en overheerlijke vrietjes en broodjes kroket!” Hier spreekt een vaste klant, een fijnproever bovendien! In de familie meldde zich geen opvolger, en de huisbaas wil eerst verbouwen. Dus, of hier ooit nog bamihappen de frituur in gaan … Wij rekenen Friends hoe dan ook tot het culinair erfgoed van Oost!
In elke Oostkrant geven we een schrijver, journalist, ondernemer of wetenschapper uit Oost het woord. Deze gastcolumn heeft een vaste plek: de linkerkolom van pagina 2. De gastcolumnist krijgt de vrije hand. De enige regel: schrijf in maximaal 250 woorden over Oost.
Op een zijgevel in de Badstraat staat een gedicht met de titel Moment. Bewoner en kunstenaar Antonetta heeft de liefdevolle woorden van Jean Pierre Rawie er in 2018 met sierlijke letters opgeschilderd. En hoewel het veel bekijks trekt van buurtgenoten en vooral toeristen, speelt ze met de gedachte om het te vervangen door een vrolijker gedicht: Heppie, van Joke van Leeuwen. Ze wil graag weten: hoe blij zou Oost daar mee zijn?
Liefdevolle plek
“We kochten dit hoekpand, een voormalige fietsenzaak, vooral vanwege de charmante voorgevel aan de Mgr. van de Weteringstraat. De blinde zijmuur was echter vies en besmeurd met graffiti. Tegen de gevel stonden fietswrakken weg te roesten. We hebben de straathoek in 2018 opgeknapt. De muur is helemaal wit gestuct, met ervoor een bankje met rozen aan weerszijden. Nu is het een liefdevol plekje, het gedicht van Rawie past er goed bij.”
Fantasiedieren
“Toch dacht ik vijf jaar geleden eigenlijk aan een andere gedicht: Heppie. Maar vanwege de problemen met de gezondheid van onze dochter Anemoon voelde dat niet goed, ik koos voor het meer ingetogen Moment van Rawie. Maar het gaat nu veel beter met Anemoon, in haar atelier op de begane grond maakt ze keramiek onder de artiestennaam Anemoon on Fire. Kinderen op weg naar school kijken ademloos naar haar kleurrijke, bizarre fantasiedieren in de etalage, zo leuk! Daarom zou het Heppie hier goed passen: kinderen worden dan vrolijk van keramiek én poëzie.”
Wat wil Oost?
Antonetta en Anemoon zijn nieuwsgierig wat de buurt wil: Moment of Heppie? Wie er iets over wil zeggen is van harte welkom in het atelier aan de Mgr. van de Weteringstraat 82. Je kunt ook per mail contact met hen opnemen. Wie nieuwsgierig is naar het keramiek van Anemoon en de kunst van Antonetta, kijkt op www.antonetterette.nl
